Makine çevirisi, çevirisi gerçekleştirilecek olan bir metnin, çeviri işlemi için geliştirilmiş bir bilgisayar yazılımı tarafından tercüme edilmesidir. Makine çevirisinde çevirisi yapılacak olan metin, çeviriyi gerçekleştirecek olan bilgisayar yazılımı tarafından kaynak dilden hedef dile otomatik olarak aktarılmaktadır. Bu yazılımlar ve/veya programlar günümüzde gitgide yaygınlaşmaktadır. Eskiden kısıtlı sayıda makine çevirisi uygulaması görülürken günümüzde artık bu uygulamaların çoğu bedava olarak tüm insanların hizmetine sunulmaktadır. Makine çevirisi, çeviri verimliliğini ve doğruluğunu artırmaya kesinlikle yardımcı olsa da yalnızca yazılıma güvenilmemelidir. Haydi bunun sebeplerini gözden geçirelim.
Çeviri yazılımları çeviri sürecini otomatikleştirip tutarlı bir çeviri ürünü ortaya çıkarmada yardımcı olsa da, bir çevirmenin yaratıcı ve incelikli karar verme becerilerinin yerini alamaz. Profesyonel bir çevirmen, çevirinin kaynak metnin amaçlanan anlamını doğru bir şekilde yansıtmasını ve hedef kitleye uygun olmasını sağlamak için dil ve kültürel uzmanlığını uygulayabilir ve doğru bir şekilde yerelleştirir. Öte yandan hedef kültürü dikkate almadan yapılan otomatik çeviriler ise bir pazarlama kabusuna dönüşebilir. Buna en iyi örneklerden biri Alman elektronik mağaza zinciri Media Markt’ın “Ich bin doch nicht blöd” (Ben aptal değilim) sloganın Türkiye’ye ilk açıldığında yaptığı çevirisidir. Almanca slogan en düşük fiyata en iyi kalitede ürünler almak isteyen “mantıklı” ve “ciddi” Almanların akıllarına alışveriş yapabilecekleri en iyi mağazanın Media Markt olduğunu kazırken, “Ben aptal değilim” diye yapılan bir reklam Türkler tarafından hakaretvari görülüp pozitif karşılanmamıştır. Media Markt hatasından ders alıp pazarlama yaptığı ülkelerde kültüre karşı daha hassas çeviriler yapmaya başlamış, “Ben aptal değilim” ise daha sonra “Bakmadan almam” olarak yerelleştirilmiştir.
Makine çevirisinin henüz yapamadığı bir diğer şey ise müşteriye göre çeviri yapmaktır. Çeviri araçları büyük projelerde çeviriyi hızlandırmak için oldukça faydalı olsa da, çevirileri verilen işlere göre uyarlamada her zaman etkili değildir. Öte yandan deneyimli bir çevirmen, her bir çeviri projesinin nüanslarını dikkate alabilir ve çeviriyi buna göre uyarlayabilmektedir. Çevirmen aynı zamanda kalite kontrol sürecinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Çeviri programları kalite güvence özelliklerine sahip olsa da kusursuz değildir. Ancak çeviri araçlarını kullanma konusunda deneyimli profesyonel bir çevirmen, yazılımın gözden kaçırmış olabileceği hataları tespit edip düzeltebilmektedir.
Makine çevirilerinin farklı dillerde, farklı kültürlere dikkat ederek, daha sofistike bir çeviri yapabileceği günler henüz gelmemiştir. Özellikle kültürel hassasiyet konusunda yeterli olduğunu kanıtlayamayan yazılımlar, insan ilişkilerinin vazgeçilmez olduğu pazarlama, ihracat ve ithalat sektörlerinde denetlenmeden kullanılmamalıdır. Tüm bunları sıraladıktan sonra, bir çevirmene iş verdiğimde bana Google Translate’e kopyala yapıştır yaparak hazırladığı bir çeviriyi teslim etmeyeceğini nerden bileceğim diye sorabilirsiniz. Para israfı olacağına kendim yapsam belki de daha akıllıca olacak? Burada sorunun çözümü makine çevirisinden ya da çevirmenden kaçınmak değil, makine çevirisini doğru bir şekilde kullanan profesyonel bir çeviri şirketi bulmaktır.
Günümüzde çoğu çevirmen makine çevirisinden faydalanmaktadır. Ancak makine çevirisi kullanan profesyonel bir çeviri, sanıldığı gibi Google Translate’e metni yapıştırıp ortaya çıkan yazıyı teslim etmekten ibaret değildir. Artık çevirmenler daha önce yapılan çevirileri hatırlayan ve projeye özgü sözlükler kullanabilen Trados SDL, MemoQ, Memsource vb gibi programlar kullanmaktadır. Bu programların bir diğer faydası da açık kaynaklı arayüzler olmadıkları için veri gizliliğini korumada başarılı olmalarıdır.
Makine çevirisi kullanan profesyonel bir çeviri şirketinin size sunabileceği hizmetler arasında şunlar vardır; makine çevirisinden en yüksek performansı alabilmek için makine çevirisi yazılımına yüklenmeden önce metni hatalarından arındırmak, dili sadeleştirip cümleleri kısaltarak daha okunaklı ve anlaşılması kolay metinlere dönüştürmek, çeviri süreci sonrasında makineden gelecek olan metin üzerinde eksik veya hata varsa düzeltme yapmak, terminoloji kontrolünü sağlamak, eksik ya da fazla bilgi olup olmadığını kontrol etmek, dili, hedef kültürde uygunsuz karşılanabilecek kullanımlardan arındırmak, imla kontrolü yapmak, formatı tercih edilen şekle getirmek ve metin dilini hedef dile yakınlaştırarak “insan çevirisine benzer” hale getirmek. Bu çeviri şirketleri TEP sürecini gerçekleştirmeden çeviriyi teslim etmezler: Translation (çeviri), Edit (düzenleme) ve Proofreading (son okuma).
Artık günümüzde ithalat ve ihracatla uğraşan firmaların çoğu bu çeviri şirketlerinin hizmetlerinden faydalanmaktadır. Müşteriler aldıkları sonuçtan memnun kalmakta ve çeviri şirketleri de karşılığında sadık bir müşteri kazanmaktadır. Yurtdışı ile pazarlama yapmak isteyen müşteriler bu şirketlerin İK bölümü ile yüz yüze veya internet aracılığıyla rahatça iletişime geçebilir, çevrilmesini istedikleri metni, nasıl ve kime çevrilmesi gerektiğini ve tam olarak almak istedikleri hizmetleri açıklayarak uygun bir anlaşmaya varabilmektedir.
Makine çevirisi hakkında daha fazla bilgi edinmek isterseniz makine çevirileri ve hizmetleri hakkında sorulan bazı sorular ve cevapları aşağıda verilmiştir.
Makine çevirisinde hizmet paketleri nelerdir?
MTO– Makine Çevirisi Çıktısı ( Hiçbir TM (çeviri hafızası) yüklenmeden, sadece herhangi bir arayüz kullanılan MTO)
- Sözlük Tabanlı Makine Çevirisi/Doğrudan yöntem (Dictionary Based Machine Translation),
- Kural Tabanlı Makine Çevirisi (Rule-Based Machine Translation)
- Örnek Tabanlı Makine Çevirisi (Example Based Machine Translation)
- İstatistiksel Makine Çevirisi (Statistical Machine Translation),
- Sinirsel Makine Çevirisi (Neural Machine Translation).
MT-Özelleşmiş Makine Çevirisi Çıktısı ( Makine çevirisini nasıl özelleştirebiliriz? Hangi metin türleri için hangi MTO türleri kullanılabilir?
Makine çevirisi çıktısı metin türüne özel ve direk müşteriden gelen TM ile özelleştirilebilir. Metin türleri için kullanılan MTO türleri farklılık gösterebilir. Örneğin pazarlama metinleri için (kozmetik, teknik vs) şirket sözlüğünü kullanan ve daha önce yapılan çevirileri hafızasına kaydeden, bilgisayar destekli çeviri programlarından faydalanmak en profesyonel tercihtir. Ancak haber metinleri gibi daha açık bir metni bağlamını yakalayarak çabucak çeviren bir makine çevirisi isteniyorsa o zaman Google Translate, Deepl gibi sinirsel makine çevirisi programları kullanılabilir. Bu programlar internet arayüzüne erişip daha önce yapılan çeviri metinlerini analiz ederek zamanla çeviri kalitesini artırabilmektedir.
Daha önce yapılan çevirileri karşılaştırarak bir çeviri elde eden diğer makine çevirileri ise örnek tabanlı ve istatistiksel makine çeviri türleridir. Ancak bu türler sinirsel makine çevirisinin aksine kendini geliştirme konusunda sınırlıdır. Öte yandan sözlük tabanlı makine çevirisi ise bağlamı dikkate almadan kelime kelime çeviri yapmaktadır. Bu makine çevirisi cümleleri çevirmekte başarılı olmadığı için envanter gibi tek kelime ve terim bazlı, liste tipi metinleri çevirebilir. Kural tabanlı makine çevirisi ise kaynak dil ve hedef dilin dil kuralları ezberleyerek bu kurallara göre çeviri yapar. Ancak bu makine çevirisi çevirinin kültür katmanını yok sayar.
MTLE– Makine Çevirisi Light Edit- MTLE’te editör metni hangi aşamalardan geçirir? LQA sürecinde neleri ortadan kaldırır?
MTLE, makine çevirisi çıktısının okunaklı olmasını ve kaynak belgenin anlamını doğru bir şekilde aktarmasını sağlamak için yapılır. Bu aşamada metin henüz teslim edilecek halde değildir ve son düzenlemelerden daha sonra geçer. Burada editörün görevi belgenin amacını engelleyebilecek ya da tamamen bozabilecek yazım hatalarını ve kritik bağlam hatalarını düzeltmek, metin içi tutarlılığı sağlamak ve metnin şirket terimcesine uygun olup olmadığını kontrol etmektir.
MTFE- Makine Çevirisi Full Edit- MTFE ile MTLE farkı nedir? LQA sürecinde editörün ek sorumlulukları nelerdir?
MTFE ile, makine çevirisi çıktısı kapsamlı bir şekilde gözden geçirilir ve herhangi bir hata olmadığından emin olmak için gerekirse değiştirilir. MTLE doğruluk ve okunabilirlik gibi temel unsurlara odaklanırken, MTFE sürecinde buna ilaveten editör son düzenlemeleri yapar, gerekirse metinde uygun görmediği yerlere müdahale ederek çeviriyi teslime hazır hale getirir. MTFE’den geçen bir belge, okuyucusunu hedef dilde yazılmış olduğuna ikna edebilmeli ve “çeviri gibi” kokmamalıdır.
(Hilal Bostancı, Staj Bitirme Projesi’nden alınmıştır.)