- Çevirmen Kimdir? Türk Dil Kurumu sözlüğüne göre:
Konuşmayı bir dilden başka bir dile çeviren kimse, çevirici, dilmaç, tercüman, dragoman.
Herhangi bir metni bir dilden başka bir dile çeviren kimse, çevirici, dilmaç, mütercim
- Kısa Tanım: Bir dilde yazılı veya sözlü bir metni başka bir dile çeviren kişi
- Meslek Kodu: 2643
- Meslek Standardındaki Açıklaması (1): Çevirmen (Seviye 6), ilgili mevzuat ve/veya sözleşme, İSG önlemleri, kalite standartları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde çeviri süreçlerinin iş organizasyonu ile hazırlık faaliyetlerini gerçekleştiren; sözlü çeviri, işaret dili çevirisi ve/veya yazılı çeviri faaliyetlerini yürüten ve bireysel mesleki gelişimini sağlayan nitelikli kişidir.
- Mesleğin Uluslararası Sınıflandırma Sistemlerindeki Yeri Nedir? ISCO 08: 2643 (Çevirmenler (Yazılı ve Sözlü) ve Diğer Dil Bilimciler)
- NACE Kodu: Grup adı: Bilgi, İletişim ve Medya, 30.12
- Meslek tanımı: Tercüme ve sözlü tercüme faaliyetleri (yeminli tercüme büroları, mütercimlik ve tercümanlık faaliyetleri vb.)
- Ön Eğitim Süresince Yatkınlık/Yetkinlik Ve Yetenekler
- Yatkınlık
- Edebiyata
- Yabancı Dile
- Seçilecek çeviri uzmanlık alanı ile ilgili branşlara
- Yerli ve yabancı kültürlere
- Yetenek /Yetkinlik
- Sözel yetenek
- Aktarım gücü
- Kısa süreli ve uzun süreli hafıza
- Okuduğunu çabuk anlama ve kavrama
- Araştırma isteği
- Yatkınlık
- Meslek Eğitimi:
Akademik eğitim programı üniversiteden üniversiteye değişmekle beraber genel olarak ana müfredat Türkçe eğitimi, eğitimi alınan dil için dilbilimi, dilin yapısı, sözlük/sözcük bilgisi, okuma ve konuşma pratiği, duyduğunu anlama becerisi, karşılaştırmalı dilbilgisi, metin inceleme, çeviriye giriş, söylem çözümlemesi, çeviri kuramları, yazılı çeviri ve sözlü çeviri, uzmanlık alanı çevirileri, çeviri eleştirileri derslerinden oluşmaktadır. Lisans eğitimini başarı ile tamamlayanlara “Mütercim-Tercümanlık veya Çeviribilim” lisans diploması ve “Mütercim veya Tercüman” unvanı verilir. Lisans programlarına ek olarak, ön lisans programı olan “Uygulamalı İngilizce-Türkçe Çevirmenlik” bölümü mezunları, ÖSYM tarafından açılan “Dikey Geçiş Sınavı”nda başarılı oldukları takdirde, “Mütercim-Tercümanlık” lisans programına dikey geçiş yapabilirler. Eğitim yapılan 8 dil vardır ve sıra ile İngilizce; Fransızca, Almanca, Rusça, Arapça, daha sonra ise Kırgızca, Bulgarca, Çince çevirmenlik eğitimi verilmektedir. (2)
- Sahip Olunması Gereken Teknik Donanım
- Bilgisayar
- İnternet
- Çevrimiçi, çevrimdışı veya basılı sözlükler
- CAT yazılımları
- Telefon
- Çalışma saatleri içinde erişilebilirlik özelliği
- Çalışma Koşulları: Çevirmenler, ofis, ev, sözlü çeviri kabini veya konferans/toplantı salonları gibi kapalı ortamlarda çalışırlar. Çeviri yapılacak yerin niteliğine veya tercihe göre açık havada da çalıştıkları olur.
- Mesleğin İcrası(3)
- Kamu
- Başbakanlık,
- Dışişleri Bakanlığı,
- Avrupa Birliği Bakanlığı
- Kültür ve Turizm Bakanlığı
- Adalet Bakanlığı
- Maliye Bakanlığı
- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
- Milli İstihbarat Teşkilatı
- Emniyet Genel Müdürlüğü
- Mesleki Yeterlilik Kurumu
- Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü
- Karayolları Genel Müdürlüğü
- Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
- Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı
- Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü
- Başbakanlık Afet Ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı
- C. Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü
- Türkiye Vagon Sanayii A.Ş. Genel Müdürlüğü
- İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri
- Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü
- C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü
- Özel sektör
- Çeviri işletmeleri
- Yayınevleri
- Basın-yayın
- Film stüdyoları
- Seslendirme stüdyoları
- Yabancı dil eğitimi veren kurum ve kuruluşlar (özel kursalar, dershaneler, özel okullar)
- Uluslararası kuruluşlar
- Kendi bürolarında
- Kamu
Konuyu fakültelere indirgersek ülkemizin coğrafi konumu ve siyasi, kültürel ve ticari ilişkileri sebebiyle Batı Dilleri ve Doğu Dilleri programlarını bitirenlerin iş bulma şansı daha fazladır. Bakanlıklar, elçilikler, uluslararası şirketler, turizmle ilgili acenteler, pedagojik formasyon ekleyerek orta dereceli okullarda yabancı dil öğretmenliği, yükseköğretim kurumlarında okutman olarak çalışabilirler. Batıda hâkim olan temel dil İngilizce, doğuda ise Arapça’dır. Çince, Korece, Japonca Mütercim Tercümanlık bölümleri de son yıllarda artan ticari ilişkiler sebebiyle oldukça yaygındır.
- Görevler ve Çalışma Süreci:
- Çeviri Projesinin Analizi
- Çeviri Teklifi
- Yazılı Onay-Sözleşme
- Çeviri Organizasyonu
- Çeviri Ön Hazırlık
- Çeviri Belleği
- Çeviri
- Ön okuma
- İmla denetimi
- Son kontrol
- Teslim
- Faturalandırma ve mali takip
- Meslekte İlerleme:
Mütercim tercümanlık mesleğinde ilerlemek için araştırma, çeviri bellekleri oluşturma ve biriktirme, sözcük dağarcığını geliştirme, uzmanlık alanı seçme ve o alanda ek bilgi sahibi olma, teknolojik değişikliklere uyum sağlama, ana dil ve yabancı dilde eksiksiz dilbilgisi, çeviri platformlarını takip etmek, sektörü yakından incelemek ve ihtiyaçlarına cevap vermek, disiplinli, sorumluluk sahibi ve erişilebilir olmak gerekmektedir.
- Çeviri Sektör Analizi:
- T.C. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı Türkiye’de Çevirmenlik Mesleği Araştırma Raporuna (3) göre ülkemizde:
- Çeviri bürosu sayısı 5.000
- Nitelikli çevirmen sayısı 10.000
- Ardıl çeviri yapan çevirmen sayısı 2500
- Simultane çeviri yapan çevirmen sayısı: 400
- Kamuda çalışan çevirmen sayısı: 2500
- Yarı zamanlı çevirmen sayısı: 20.000
- Sektör büyüklüğü 800 milyon dolar ( 500 özel sektör/300 kamu ve AB müktesabatı)
- Türk Çevirmenlerinin Sorunları:
- Bir kurumla sözleşmeli olarak çalışmadıkça tatil ve hastalık izni gibi sosyal hakları bulunmadığından; çalışmadıklarında para kazanamıyorlar ve maddi olarak bu günleri es geçme şansları yoksa çalışmaya devam ediyorlar. Bu yüzden aşırı iş yükü sebebiyle sürmenaj olmaları, stres kaynaklı hastalıklara yakalanma riskleri yüksek. SGK ve emeklilik gibi sosyal haklar mevcut değil. Yaşı sebebiyle çalışamayacak durumdaki çevirmenlerin başvurabileceği ve destek alabilecekleri bir kurum yok.
- Genelde serbest çevirmenler sözleşmesiz ve faturasız çalışılıyor ve bu da hukuk karşısında çevirmenin de çeviri işletmesinin de elini kolunu bağlıyor. Meslek Odası’nın olmaması sebebiyle hakları yendiğinde şikâyetçi olabilecekleri bir mercii bulunmamakta.
- Kamuda çalışan çevirmenlerin kendilerine ait bir unvan ve görev tanımları olmadığı ve “Genel İdare Hizmetleri” sınıfında tanımlandıkları için kendi uzmanlık alanları dışındaki memurluk işlerinden de mesul olmaları söz konusu.
- Sadece gördüğü veya okuduğu şeyi diğer bir dile aktardığı halde; sanki metnin yazarıymış gibi çevirdiklerinden sorumlu olarak hapis veya para cezasına çarptırılabiliyor.
- İdealist başlanan yolculukta mesleğin gerçekleri (çeviri bedellerinin yurt dışına kıyasla daha düşük ve çalışma saatlerinin bu nedenle daha fazla olması gibi) meslekten soğumalarına sebep oluyor.
- Türk Çeviri İşletmelerinin Sorunları:
- Ödeme alma vadeleri 45-60 gün arasında olmasına rağmen çevirmenlere kısa süreli ödeme yapmak zorunda oldukları için nakit akışları az.
- Bir meslek odası henüz tanımlı değil. Çeviri bürosu açmanın bir kriteri veya standardı olmadığı için kayıtsız çeviri bürosu sayısı çok fazla.
- Çeviri sektörü müşterisi, bir çeviri işletmesinin ihtiyacı olan koşullar, ücret ve çalışma süresi konusunda bilinçli değil. Genelde satın alma departmanlarına verilen çeviri işletmesi seçme görevinde esas kriter olarak ücret düşüklüğü baz alınıyor.
- Çevirmenler vergi sorumluluğundan korktuklarından dolayı sözleşme yapmaktan çekiniyorlar, bu da çeviri işletmesini çevirmen karşısında savunmasız bırakıyor. Bir çevirmen hatalı, bozuk, eksik bir çeviri teslim ettiğinde ya da teslim süresini geçirdiğinde/ teslim etmediğinde ettiği zararı karşılayamıyor. Çeviri işletmeleri için tanımlanmış bir mesleki sorumluluk sigortası yok.
- Çeviride rekabet kuralları gereğince bir minimum fiyat belirlenemiyor. O yüzden müşteriler de ucuz fiyata doğru kayıyor, bu da çeviriye eklenmesi gereken kalite basamaklarının (redaksiyon, yerelleştirme, imla denetimi vs.) es geçilmesine sebep olabiliyor.
- Profesyonel alan çevirmeni sayısı az, özellikle nadir dillerde uzmanlık alanı çevirisi yaptırmak oldukça zor.
- Fark Yaratacak Çözümler:
- Yurt dışındaki koşullara erişebilmek için ortak adımlar atılması (ücret ve çalışma saatleri dengelerinin tespiti ve sektöre dayatılması
- Çevirmenlerin fiziksel ve ruhsal sorunları konusunun daha ciddi bir biçimde ele alınması ve bunun için çözümler düşünülmesi,
- Mesleki Sorumluluk Sigortası’nın hem çevirmenler hem de çeviri işletmeleri açısından yaygınlaşması,
- Çeviri sözleşmelerinin artması,
- Hali hazırda çevirmenlik yaparak emekli olmuş ama sosyal güvencesi olmayan kişilerin tespiti ve destek olunması,
- Mütercim tercümanlık öğrencilerine yabancı kültürleri tanıma imkânı verilmesi, sektör-üniversite işbirliği çalışmalarının çoğaltılması, staj imkânlarının artması
- Kayıtlı çeviri bürosu ve çevirmen sayısının artması için yasal düzenlemeler yapılması,
- Daha fazla çeviri firmasının MYK Standartları ve EN 15038 sertifikasyonuna bağlı olarak çalışmasının teşvik edilmesi,
- 30 Eylül Dünya Çeviri Günü gibi sektör için önemli günlerin beraberce kutlanması,
- Çeviri teknolojileri kullanımlarının yaygınlaştırılması, çeviri teknolojileri dersinin mütercim tercümanlık fakülteleri ders programına ilave edilmesi,
- Kamudaki çevirmenlerin teknik hizmetler sınıfına dahil edilerek, “Dil Uzmanı ve Teknik Araştırmacı” unvanına sahip olması,
- Standart-Yeterlilik-Sertifikasyon sürecinin tamamlanması,
- Ortak platformlarda bir araya gelinerek diğer paydaşların sorunları hakkında empati yapabilme yetisinin oluşturulması,
- Sektörün tüm paydaşlarına ait derneklerin koordineli çalışması,
- Meslek Odası’nın kurulması,
- Çevirmenlik Yasası’nın oluşturulması,
- Çeviri İstatistikleri (4)
- Çevirmenlik sizin için bir “meslek” mi?
- %46 Serbest çevirmenlik ile geçimimi sağlıyorum
- %17 Diğer
- %15.1 Çevirmen olarak kadrolu çalışıyorum.
- %13.7 Sabit bir işim var ama ek olarak sürekli çeviri yapıyorum.
- %4.1 Sabit bir işim var ama arada sırada çeviri yapıyorum
- Aktif olarak çevirmenlik yapmaya kaç yaşında başladınız?
- %64 19-24
- %21 25-40
- %8 15-18
- %1 40-55
- %1 55+
- Küçükken bu mesleği hayal ettiniz mi?
- %38 Hayır
- %38 Belli bir yaştan sonra
- %16 Evet
- %13 Mesleği tanıdıktan sonra
- Çevirmenlik mesleğini yapmayı kendiniz mi seçtiniz?
- %76 Kendi kararım
- %8 Ek gelir sağlamak için
- %3 Puanım bu bölümü tuttuğu için
- %3 Başka iş bulana kadar
- %1 Yabancı dilimi unutmamak için
- %1 Ailemin kararı
- %3 Diğer
- Mesleğe adım atmadan önce çevirmenlik mesleği diye bir meslek olduğundan haberdar mıydınız?
- %65 Meslek tanımını biliyor ama koşullarını bilmiyordum
- %14 Her yönüyle biliyordum
- %8 Bu mesleği yapan birini tanıyordum
- %4 Hiçbir fikrim yoktu
- %3 Diğer
- Mesleğe atılırken nelerle karşılaşacağınızı biliyor muydunuz?
- %38 Piyasanın halini bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumsuz düşünüyorum
- %12 Maddi yönünü bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumsuz düşünüyorum
- %10 Kişisel gelişim yönünü bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumlu düşünüyorum
- %7 Maddi yönünü bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumlu düşünüyorum
- %6 Fiziksel zorlu yönünü bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumsuz düşünüyorum
- %3 Piyasanın halini bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumlu düşünüyorum
- %0 Fiziksel zorlu yönünü bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumlu düşünüyorum
- %0 Kişisel gelişim yönünü bilmiyordum, bu konuda eskisine oranla olumsuz düşünüyorum
- %12 Diğer
- Mesleğe ilk adım attığınızda en zorlandığınız 5 konuyu yazınız.
- %61 Düşük ücretler
- %45 Geç ödemeler
- %32 Sağlık güvencesinin olmaması
- %22 İş bulamama
- %17 Olumsuz iş başvuruları
- %23 Diğer
- Çeviri eğitimi aldınız mı? (Sadece akademik eğitim)
- %38 Evet
- %31 Hayır
- Sadece uzmanlık alanı çevirisi mi yapıyorsunuz yoksa her konuda çeviri yapıyor musunuz?
- %45 Her alanda
- %40 Uzmanlık alanı çevirisi yapıyorum
- %11 Diğer
- Yapmaktan en çok hoşlandığınız çeviri türü?
- %34 Edebi
- %28 Teknik
- %27 Kitap çevirisi
- %24 Akademik
- %20 Ticari
- %20 Hukuki
- %18 Medikal
- %8 Finansal
- %16 Diğer
- Bir çevirmen günde kaç sayfa çeviri yapmalı?
- %47 1-10
- %30 11-20
- %8 21-30
- %2 31-40
- %1 40+
- Ülkemizde bir çevirmen koşullar gereği günde kaç sayfa çeviri yapıyor?
- %48 10-25
- %25 26-40
- %6 1-10
- %4 40+
- Çevirmenliğin 5 olumlu yanı nedir?
- %80 Sürekli kültürel gelişim
- %65 Esnek çalışma saatleri
- %50 Birçok alanda çalışma olanağı sunması
- %47 Huzurlu bir ortamda çalışma fırsatı
- %13 Dolgun ücret
- %20 Diğer
- Çevirmenliğin 5 olumsuz yanı nedir?
- %71 Düşük fiyatlar
- %57 Sosyal haklarının eksikliği (sağlık vs.)
- %54 Ödeme garantisinin olmaması
- %41 Ağır çalışma koşulları
- %34 Mesleki prestijinin azlığı
- %17 Diğer
- MYK çeviri sınavı yapsa ve sonucunda sertifika verse, o sınava girer misiniz?
- %28 Evet, çünkü bu sertifikayı hak eden kişilerin alacağına inanıyorum
- %15 Evet, Mektepli-alaylı farkı kalkacak, gerçek çevirmen ortaya çıkacak
- %13 Hayır, bu diplomaya zaten sahibim
- %9 Evet, bunun yararlı olacağına inanıyorum
- %5 Hayır, bu sınavın geçerliliğine inanmıyorum
- %2 Hayır, çevirmenliğimin kanıta ihtiyacı yok
- %1 Hayır, buna inanmıyorum
- %13 Diğer
- Mesleğinizden kaynaklandığını düşündüğünüz hastalıklar nelerdir?
- %18 Bel ağrısı
- %14 Depresyon, karamsarlık, uykusuzluk
- %10 Kas ağrıları
- %8 Karpal tünel
- %8 Migren ve baş ağrısı
- %8 Hafıza ile ilgili problemler
- %3 Mide ağrısı
- %20 Diğer
- Çeviri Standartları
- ISO 9001:2000: ISO tüm sektörlere uygulanabilir bir “Toplam Kalite Yönetim” sistemidir. Bu sertifikasyon; Kalite Yönetim Sistemleri, Kalite Yönetim Şartları, Kalite Yönetim Sistem Performansının İyileştirilmesi İçin Kılavuz, Kalite ve Çevre Tetkiki İçin Kılavuz adlı 4 basamaklı bir şemadan oluşmaktadır.
- EN 15038: Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti sertifikasyonudur. 2006 yılında Çeviri Hizmetleri-Hizmet Gerekleri Standardı Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından yayınlanmıştır. Daha sonra Türk Standartları Enstitüsünün Hizmet Standartları İhtisas Grubu tarafından revize edilerek, 2009 Nisan’ında Türk Standardı olarak kabul edilmiştir.
- MYK 12UMS0274-6 Çevirmen (Seviye 6-Ulusal Meslek Standardı): 2013’te Resmi Gazetede yayınlanmıştır (29 Ocak 2013-Resmî Gazete Sayı:28543) Bu standart ile çevirmenlik mesleğinin tanımı yapılmış, faaliyetleri açıklanmış, mesleğin uluslararası sınıflandırmadaki yeri, sağlık, güvenlik ve çevre ile ilgili düzenlemeler, meslek ile ilgili diğer mevzuatlar, çalışma ortamı ve koşulları belirlenmiştir. Yine meslek profili detayı olarak çizilmiş ve çevirmenlik mesleğinin görevleri, becerileri, başarı ölçütleri, meslekte kullanılan ekipmanlar, araç, gereçler, tutum ve davranışların çerçevesi çizilmiştir. Bu standart, bu tarihe kadar bir tanımı bile olmayan çevirmenlik mesleğinin resmiyet kazanmasını sağladığı için çok önemlidir. Ayrıca çeviri sözleşmesi yapılması, güvenli çalışma ve kişisel güvenlik yöntemlerini açıklaması, detaylı bir kalite yönetim sistemi şablonu vermesi (iş organizasyonu yapmak, çeviri öncesi hazırlık, sözlü ve yazılı çeviri sürecinin tüm basamakları, çeviri hizmeti ile ilgili kalite faaliyetlerini yürütmenin nasıl yapılacağı) açısından her çevirmenin ve çeviri işletmesinin takip etmesi gereken bir el kılavuzudur. Bunun yanında her çevirmenin sahip olması gereken teknik donanımın listesini yapması sebebiyle güncel ve yüzü teknolojiye dönük bir standarttır. Her dil bilenin kendini çevirmen ilan ettiği çeviri piyasası koşullarına, çevirmenlerin sahip olması gereken 38 adet bilgi ve beceri, 24 adet tutum ve davranışı şart koştuğu için bir çevirmen ve çeviri işletmesinin kendini meslekte daha iyi bir yerde konumlandırmak adına yapması gerekenlerin listesidir.
- MTC 112: Ülkemizde TSE tarafından daha önceden verilen ama şu anda sertifikasyonu askıya alınan komitelerdir.
- ISO/TC 37 – Terminoloji ve diğer dil ve içerik kaynakları
- ISO/TC 37 / SC 1 – İlkeler ve yöntemler
- ISO/TC 37 / SC 2 – Terim sözlük bilimi ve sözlük bilimi çalışma yöntemleri
- ISO/TC 37 / SC 3 – Terminoloji, bilgi ve içerik yönetimi için sistemler
- ISO/TC 37 / SC 4 – Dil kaynak yönetimi
- TST ISO 860: Henüz kabul görmemiş fakat TSE’ye yasa tasarısı şeklinde sunulmuş TST ISO 860 sayılı ve ICS 01.020 kodlu, kaynağı ISO 860:2007 olan “terminoloji çalışması-kavram ve terimlerin uyumlaştırılması” başlıklı çeviriye yardımcı bir standart taslağı daha mevcuttur.
- Sertifikasyon neden gereklidir?
- Sertifika almak isteyen çeviri büroları, bu standartta hizmet verdiklerini denetçiler karşısında ispatlamak durumunda oldukları ve sadece belli sürelerde tekrarlanan denetimlerle sertifikasyonlarını devam ettirme şansları olduğu için kaliteyi yüksek ve devamlı iyileşme ivmesinde tutacaklardır.
- Tanıtım ve marka bilinirliği açısından firmayı kaliteye önem verir yönüyle bir adım öne çıkarır.
- Talep edilen her adımın kaliteye vurgu yapar nitelikte ve prosedürde aksaklık yaratabilecek yerlerde önceden önlem alınmasına yönelik olması sebebiyle bir çeviri firmasının düzgün işlemesi ve hatasız çeviri yapabilmesine destek olur.
- Çevirmen seçiminden, iş ve gizlilik sözleşmesine, bir çeviri dokümanının geçmesi gereken aşamalardan, editör kontrolünün önemine kadar sizi de çevirinizi de güvence altına alır.
- Herbir çeviri dokümanı için uzmanlık alanının öneminin altını çizer, her çevirmenin konusunda uzman olmasını, en az iki yıllık deneyime sahip olmasını, dili hem dil bilgisi hem de kullanım açısından çok iyi bilmesini, hedef kültüre hâkim olmasını ve çeviri yeterliliklerinin bulunmasını (sorumluluk, zamanını etkin kullanma vb.) şart koşar.
- Sözleşmelerle hem çevirmeni, hem müşteriyi, hem çeviri bürosunu oluşabilecek zararlardan korur ve de gizliliği garantiler.
- Bunun yanında çeviri dosyalarını saklamayı, arşiv tutmayı, tüm belgeleri kayıt altında tutmayı destekler.
- İlk adımdan son adıma kadar tüm çeviri sürecinde iyileşme sağlar.
Ülkemizde çeviri sertifikasyonuna sahip çok tercüme bürosu yok, ama sektör kalitesinin artması amacıyla bu sayının fazlalaşmasını umuyoruz.
Kaynaklar:
- MYK-Meslek Yeterlilik Kurumu Çeviride Meslek Standardı
- www.yok.gov.tr
- C. Başbakanlık İdareyi Geliştirme Başkanlığı Türkiye’de Çevirmenlik Mesleği Araştırma Raporu-Ekim 2011 ve Ağustos 2015 versiyonları
- Türk Çeviri Sektörüne Genel Bakış Anketi
Senem Kobya’nın Çeviri Kitabı için yazdığı Türk Çeviri Sektörü Kimlik Kartı yazısıdır.