Küreselleşen dünya ile ülkeler arası etkileşim çoğalmış ve başka ülkelerde yaşamak, çalışmak veya okumak için göç eden insan sayısında büyük oranda bir artış gözlenmiştir. Turizm, ekonomi, ticaret, siyaset ilişkilerinin yanında devlet kurumlarında da çeviri bir ihtiyaç haline gelmiştir. Bu noktada toplum çevirmenlerinin önemi bir kez daha gündeme gelmektedir. Peki, toplum çevirmenliği nedir? Toplum çevirmenliği, yabancı dil konuşan bir kişinin herhangi  devlet kurumunda işlem yaptırırken karşılaşabileceği iletişim sorunlarını çözmek adına ortaya çıkan bir sözlü çeviri türüdür. Diğer bir deyişle ev sahibi ülkede tıbbi, sosyal ve hukuki meseleler ile ilgili kamu kurumlarında işlem yapan göçmenler, misafir işçiler, mülteciler veya turistler ile kamu kurumlarının çalışanları arasındaki anlık konuşmaların tercümesi yapılarak taraflar arasındaki iletişim probleminin çözülmesidir. Bu sözlü çeviri türü genellikle ardıl olarak gerçekleşir. Toplum çevirmenliği, Türkiye’de yeni yeni yaygınlaşmaya başlasa da  özellikle Avustralya, Kanada ve İskandinav ülkeleri gibi çok sayıda yabancı nüfusa sahip ülkelerde daha çok rağbet görmektedir.

Peki, hangi alanlarda toplum çevirmenlerine ihtiyaç duyuluyor?

• Mahkeme Çevirmenliği

Mahkeme Çevirmenliği, Avustralya gibi etnik yapısı çeşitli olan ülkelerde, mahkeme ortamlarındaki iletişim sorununu çözmek adına ortaya çıkmıştır. Eğer taraflardan biri ülkenin resmi diline hakim değilse, mahkeme çevirmeni devreye girmektedir. Böylelikle yabancının savunma ve dinlenme hakkı korunmaktadır. Doğru ve eksiksiz bir çeviri yapabilmek için çevirmenin hukuki dile hakim olması gerekmektedir. Hukuki terminolojinin yanında çevirmen dava sürecine de hakim olmalıdır. Türkiye’de henüz mahkeme çevirmenliği alanında eğitim veren herhangi bir kuruluş yoktur, Amerika ve Avustralya’da ise bu tarz kuruluşlar mevcuttur. Örneğin Avustralya mahkeme çevirmenliği alanında Mütercim Tercümanlar Ulusal Akreditasyon Kurumunu (NAATI) kurmuştur. Türkiye’de bu tarz bir kuruluş olmasa da aynı görevi üstlenen ve aynı titizlikle çalışan, 1997 yılında Adalet Teşkilatı Güçlendirme Vakfı’nın bünyesinde kurulmuş yeminli bir büro vardır. Bu büro, uzman bilirkişi kadrosuyla çeşitli dillerde çeviri hizmeti sağlamaktadır.

• Polis Çevirmenliği

Polis çevirmenleri de mahkeme çevirmenleri gibi insanların hayatını etkileyecek kararlar alınırken önemli bir rol oynamaktadır. Fakat bu iki alan işlev, ortam ve hizmet bakımından farklılık göstermektedir. Bu nedenle polis çevirmenleri de terminolojiye hakim olmalıdır. Böylelikle tercümanların yardımıyla yabancı sanıkların ve tanıkların sorgulamasında iletişim sorunu giderilmektedir.

• Afette Rehber Çevirmenlik (ARÇ)

Bir Çeviri Derneği organizasyonu ve faaliyeti olan Afette Rehber Çevirmenlik, bir afet durumunda Türkiye’ye gelen yabancı yardım ekiplerine dil hizmeti sağlanması için kurulan gönüllü bir organizasyondur. Bu proje, ilk olarak 1999 depremlerinden sonra İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Bölümü’nün girişimiyle başlatılmış daha sonra Çeviri Derneği bünyesine girmiştir. Bu alanda çalışan çevirmenler sözlü çeviri becerilerinin yanında doğal afetler konusunda bilgilendirilmeleri için özel eğitimlere de gereksinim duymaktadırlar. Afette Rehber Çevirmenlik organizasyonu, yardım ekiplerinin ülkeye giriş yapmalarından itibaren onlarla iletişime geçmekte, ilgili gereksinimleri karşılamakta ve arama kurtarma sürecinin iletişim açısından aksamadan yürümesini sağlamak üzere hem yurt içinde hem yurt dışında ilgili kuruluşlarla işbirliği içinde çalışmalarını sürdürmektedir.

• Spor Çevirmenliği

Birçok spor dalının uluslararası hale gelmesi ve sporcularının takımlar arası transfer işlemleri, dil problemlerini beraberinde getirmektedir. Birçok spor kulübünde gerek kulüp adına çalışan gerekse futbolcularla bireysel olarak ilgilenen bir çevirmene gereksinim duyulmaktadır. Spor çevirmenleri, yabancı sporcuların iletişim sorununu çözmek adına her ortamda; örneğin antrenmanlarda, toplantılarda, basın açıklamalarında ve televizyondaki röportajlar esnasında çalışabilirler.

• Sağlık Çevirmenliği

Sağlık çevirmenliği çokuluslu devletlerde ortaya çıkmıştır. Sağlık çevirmenliği deyince aklımıza ilk gelen hastaneler ve sağlık ocaklarıdır fakat onun dışında hasta ile doktorun bir araya geldiği her ortamda sağlık çevirmenlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Örneğin bu bir kaza yeri veya bir hastanın kendi evi de olabilir. Türkiye’nin son yıllarda sağlık turizminde gösterdiği büyüme sağlık turizminde çevirmenlerin ihtiyacını vurgulamaktadır. Özellikle estetik alanında son yıllarda gerek Arap ülkeleri gerekse Avrupa ülkelerinden çeşitli operasyonlar için ülkemize gelen müşterilerin sayısı artmaktadır. Diğer toplum çevirmenliklerinde olduğu gibi sağlık sektöründe çalışan tercümanlar da terminoloji ve alan bilgisine hakim olmalıdır.

 

 

Çeviribilim bünyesinde Türkiye’deki bazı üniversitelerde toplum çevirmenliği eğitimleri verilmektedir. Bir kez daha gördüğümüz üzere her alanın kendine ait bir terminoloji ve farklı alan bilgisi vardır. Hangi alan olursa olsun çevirmen her durumda büyük sorumluluk taşımaktadır, bu nedenle her iki dile hakim olmanın yanında bu sorumlulukların farkında olarak etik davranışlar sergilemenin önemi büyüktür.

 

Kaynakça

Prof. Dr. Aymil Doğan, Sözlü Çeviri – Çalışmaları ve Uygulamaları, Ankara, 2015:Siyasal Kitapevi-Ünal Sevindik.