- Öncelikle çeviride kalite ne demektir? Çeviri kalitesi ne anlama gelir?
Çeviride kalite:
- Bir ürün veya hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyaçları karşılama kabiliyetine dayanan özelliklerin toplamıdır. (ISO 9001:2000)
- Kullanıma uygunluktur. (Dr.J.M.JURAN)
- Şartlara uygunluktur.(P.B.CROSBY)
- Yapısal özellikler takımının şartları yerine getirme derecesidir.
Yani çeviride kaliteye, dilsel kalite, yerel öznitelikler, metrik dönüşümler, belirlenmiş biçim şablonuna uygunluk gibi ögelerin hedef kitleye aktarımında tam ve eksiksiz olmasının sağlanmasıdır diyebiliriz. Çeviri kalitesi, müşteri isteklerine, kullanılan kaynaklara, kullanılan araçlara ve sistematiğe, müşterinin ödediği fiyata göre değişir veya belirlenir.
- Peki, bir çeviriyi kaliteli yapan nedir?
Kalite demek, bir çeviri için, endüstriyel standartların uygulanması ve müşterinin üretilen çeviriden %100 memnun kalması demektir. Kalite hedefleri SMART olmalıdır. Yani;
S : Specified / Belirli, ilgili bölüm ve süreç için,
M: Measurable / Ölçülebilir,
A : Achievable / Ulaşılabilir,
R : Real / Gerçekçi,
T : Timing / Zamana bağlı olmalıdır.
- Çeviride evrensel kalite standart ve sertifikaları nelerdir?
Kaliteli çeviri, yabancı piyasaya giren işletmeler için önem kazandıkça, çeviri hizmetleri için de bazı endüstriyel standartlar geliştirilmiştir. Bunlar:
ISO 9001:2000: Kalite Yönetim Sistemlerinin kurulması esnasında uygulanması gereken şartların tanımlandığı ve belgelendirme denetimine tabi olan standarttır. Verilen belgenin adıdır. Sektörden bağımsız olarak her tür kuruluşu kapsamı içine alan, üretim ve hizmette tutarlı bir çizgiye sahip olabilmek için gerekli yöntemlerin tanımlandığı bir yönetim modelidir. Firmanın organizasyonel yapısından müşterilerinin memnuniyet seviyesine, toplanan verilerin analiz edilmesinden süreçlerin etkin yönetimine, iç denetimlerden ürün tasarımına, satın almadan satışa kadar pek çok noktada kalite yönetim sistem koşullarını belirler. Farklı ülkelerde veya bölgelerde benzer teknolojiler için geliştirilen farklı standartlar zaman zaman “ticaret için teknik engel” olarak kullanılmaktadır. İşte ISO’nun günümüzdeki en önemli işlevi ISO 9000 kalite yönetim standartları ve diğer ürün standartları gibi uluslararası kabul görmüş standartlar hazırlayarak, ticaretin önündeki bu tip teknik engelleri ortadan kaldırmaktır. ISO’nun 2008 ve 2015 sürümleri de mevcuttur.
EN 15038: Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti sertifikasyonudur. 2006 yılında Çeviri Hizmetleri – Hizmet Gerekleri Standardı Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından yayınlanmıştır. Daha sonra Türk Standartları Enstitüsü’nün Hizmet Standartları İhtisas Grubu tarafından revize edilerek, 2009 Nisan’ında Türk Standardı olarak kabul edilmiştir. Standardının amacı çeviri hizmeti sağlayanların uyacağı hizmet kalitesi şartlarını belirlemek ve uygulamaktır. Sözlü çeviri hizmetleri standardın kapsamı dışındadır. Dil hizmetleri yasal mevzuatın kolaylıkla uygulanabileceği alanlar değildir. Bu sebeple müşterilerin bu hizmeti veren kuruluşların yetkinlikleri ve verdikleri tercüme hizmetinin kalitesi hakkında kolay bir karara varmaları da mümkün olmamaktadır. Belgelendirme hizmetleri EN 15038 uyarınca yapılmaktadır ve bu alanda faaliyet gösteren kurumlar için güven ve prestij demektir. 2015 yılında EN 15038, ISO 17100:2015’in yerine gelmiştir.
ISO 17100:2015: Yeminli Çeviri, Altyazı ve Deşifraj Hizmetleri standardı, geçerli koşulları yerine getiren kaliteli çeviri hizmetinin verilebilmesine yönelik gereken temel süreçleri, kaynakları ve diğer konulara ilişkin gereklilikleri kapsar. Bu standardın temeli EN 15038 standardıdır. ISO 17100:2015 bir süreç standardıdır. Dolayısıyla, öncelik verdiği konu çeviri sürecidir. Çeviri sürecinin öncesindeki ve sonrasındaki faaliyetler de buna dahildir. Başka bir deyişle, çeviride kalitenin sağlanması, çeviri sürecinde tanımlanan adım ve şartlara bağlanmaktadır. EN 15038’den farklı olarak ise ISO 17100:2015, çeviri bürolarının, müşterilerin geribildirimlerini değerlendirmek için de bir süreç hazırlamasını gerektirmektedir.
TS EN ISO 10002:2014: Müşteri Memnuniyeti Yönetim Sistemi, müşteri odaklılık konusunda en önemli yönetim prensiplerinden biridir. ISO 10002 sertifikası hem halihazırda çalışmakta olduğunuz müşterilerinizin sağladığınız hizmetlerden memnun kalma oranlarını yükseltmek hem de yeni işbirliği kuracağınız müşterilerinizle daha sağlıklı bir iş ilişkisi geliştirmeniz için izlemeniz gereken adımlardan oluşan bir müşteri memnuniyeti yönetim sistemidir.
TS 13341 İş Yerleri- Çeviri (Tercüme) Büroları – Genel Kurallar: Ocak 2008 tarihli işbu standardın 4.2.6 maddesi – “Çeviri hizmeti ücretinin hesaplanmasında kaynak metin esas alınmalıdır. 1000 karakter 1 sayfa kabul edilerek ücret hesaplanmalıdır. Ayrı bir özellik arz etmeyen bütün çeviriler aynı hesaplama yöntemi ile ücretlendirilmelidir” ve ayrıca 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 135. Maddesinde “Harçlar sayfa üzerine hesap edildiği hallerde 20 satır bir sayfa ve 50 harf bir satır itibar olunur”. (20 x 50 = 1000 vuruş = 1 sayfa) maddeleridir. Bu standart, çeviri bürolarının fiziki yapı, işletmecilik ve çalışanları ile ilgili kuralları kapsamaktadır.
MYK 12UMS0274-6 Çevirmen (Seviye 6-Ulusal Meslek Standardı): 29.01.2013 – 28543 tarih ve sayı ile resmi gazetede yayımlanan bu standartta çevirmenin kimliği açıkça belirtilmiş ve yerine getirdiği meslek profilinin de tanımı yapılmıştır. Bu standarda göre çevirmen “ilgili mevzuat ve/veya sözleşme, İSG önlemleri, kalite standartları ve hizmet prosedürleri çerçevesinde, çeviri süreçlerinin iş organizasyonu ile hazırlık faaliyetlerini gerçekleştiren; sözlü çeviri, işaret dili çevirisi ve/veya yazılı çeviri faaliyetlerini yürüten ve bireysel mesleki gelişimini sağlayan nitelikli kişidir.” Bu standart, her yabancı dil bilenin çeviri yapamayacağı, aslında bir çevirmenin çeviri esnasında nasıl süreçlerden geçtiği, karşılaştığı zorluklarla nasıl baş edebildiği ve bu zorlukların üstesinden gelirken hangi kuramlara başvurduğu gibi birtakım alan bilgisi gerektiren niteliklere sahip olması gerektiğini vurgulayarak daha nitelikli çevirmenler yetiştirilmesi için birtakım sınırlılıklar getirmiştir.
MTC 112: Çeviri Hizmetleri (ISO/TC 37,SC 1,SC 2,SC 3,SC): Ülkemizde TSE tarafından daha önceden verilen ama şu anda sertifikasyonu askıya alınan komiteler;
- ISO TC 37: Çok dilli iletişim ve kültürel çeşitlilik bağlamında ilkelerin, yöntemlerin, terminoloji ve diğer dil ve içerik kaynaklarına ilişkin uygulamaların standartlaştırılmasıdır.
- ISO/TC 37 / SC 1 – İlkeler ve yöntemler (1982)
- ISO/TC 37 / SC 2 – Terim sözlük bilimi ve sözlük bilimi çalışma yöntemleri (1983)
- ISO/TC 37 / SC 3 – Terminoloji, bilgi ve içerik yönetimi için sistemler (1985)
- ISO/TC 37 / SC 4 – Dil kaynak yönetimi (2001)
CAN CGSB 131.10-2008: 12 Mayıs 2009 yılında, Kanada Dil Endüstrisi Derneği (AILIA) dünyadaki en yeni sertifikasyon programı standartlarını yayınladı. CAN/CGSB-131.10-2008, Çeviri Hizmetlerine dayalı bu sertifikasyon, Kanada Genel Standartlar Kurulu tarafından geliştirilen ve Kanada Standartları Konseyi tarafından onaylanan ulusal bir standarttır. Bununla birlikte, AILIA’dan gelen temsilci katılımını, profesyonel ortaklığı, devleti, akademiyi, hizmet sağlayıcılarını ve diğer tarafları da kapsar. CGSB 131.10 – 2008 standardı çeviri hizmeti sağlayıcılarının, çeviri hizmeti verebilme koşullarını kapsayan gereklilikleri saptar ve tanımlar. Kanada’nın Ulusal Standardı olan bu standart, Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN)’nin EN 15038 Çeviri Hizmetleri standardının değiştirilmiş halidir. Bu belge EN 15038 Çeviri Hizmetleri hükümleriyle, mümkün olan yerlerde uyumlu olma niyetiyle hazırlanmıştır. Standart, çeviri hizmet sağlayıcısının (TSP) çeviri hizmeti verebilme koşulunun gerekliliklerini belirler.
Bütün standartlarda ortak birtakım kilit noktalar vardır:
- İnsan kaynaklarınızı dikkatle seçin.
- Çeviriye başlamadan önce projenizin şartları hakkında bir anlaşmaya varın.
- Projenizin her adımında şartlara uyun.
CGSB 131.10 aşağıda yer alan terimleri ele alır:
- Kapsam
- Tanımlar
- İnsan Kaynakları
- Teknik Kaynaklar
- Kalite Yönetim Sistemi
- Müşteri-Çeviri Hizmeti Sağlayan (TSP) İlişkisi
- TSP Proje Yöneticiliği Prosedürleri
- Çeviri Süreci
- Notlar
- Ekler:
- Proje Kaydı
- Çeviri Öncesi Süreç
- Ek Hizmetler
Bu standart sözlü veya terminoloji hizmetlerini içermez.
ASTM F2575-06: Çeviride Kalite Kontrol için yayınlanan Amerika çeviri hizmetleri standardıdır. Bu standart, müşteriler ve bir çeviri projesinin belirli gereklilikleri üstünde anlaşmayı arzulayan çeviri hizmeti sağlayıcıları için bir çerçeve çizer. Bu gereklilikler oldukça bireysel olabilir, fakat bir çeviri projesine başlamadan önce düşünülmesi gereken parametreleri vurgular, çeviri veya proje kalitesi için belirli bir kıstas belirlemez. Belgenin isminden anlaşılacağı gibi, temel kalite gerekliliklerinin çevirmen için bir dizi kuralcı talimatlardan çok bu gerekliliklere uyma ihtiyacının ne olduğu hakkında tarafları bilgilendiren bir kılavuzdur.
ICA-ISAD(G)(Uluslararası Genel Arşiv Tanımlama Standardı): Bu standart arşivsel tanımlama hazırlığı için genel bir rehber sağlar ve var olan milli standartların birleşiminde veya milli standartların gelişmesi için temel olarak kullanılabilir. Bu standart, arşivsel materyalin ortam ve biçimini, formunu hesaba katmadan bir tanımlama uygulaması yapılabilecek genel kurallar içermektedir. ISAD (G) fazla kural koymaktan ziyade açıklayıcı bir özelliğe ve genel kuralların hazırlanması ile ilgili aydınlatıcı nitelikte ana kurallara sahiptir. Tanımlanan bilginin uluslararası değişim platformunda etkin hale getirilmesi için birkaç element zaruri olarak göz önünde bulundurulur:
- Referans Kodu
- Başlık
- Üretici
- Tarih
- Tanımlanan ünitenin kapsamı
- Tanımlama seviyesi
Bilgiye tekrardan erişebilmek için erişim noktalarının önemi sebebiyle ayrı bir ICA standardı, Şirket Yapıları, Kişiler ve Aileler için Uluslararası Arşivsel Otorite Kaydı geliştirilmiştir. Bu standarda; arşivsel dokümanların tanımlanmalarında üretici gibi isimlendirilebilen şirket bünyeleri, kişiler ve aileleri tanımlayan arşivsel otorite kayıtlarının kurulması için genel kurallar verir. Diğer erişim noktaları ile birlikte kullanılmakta olan kelimeler ve eğilimler milli olarak veya her dil için ayrı ayrı geliştirilmelidir. Takip eden ISO standartları kontrollü kelimelerin geliştirilmesi ve korunabilmesi yapılırken faydalıdır.
DIN 2345: 1998 yılında Alman Standartlar Enstitüsü tarafından yayınlanmıştır. Bu standart, çeviri hizmetlerini, uygulanacak prosedürleri ve çevirmen ile müşteriler arasında yapılacak olan sözleşmeleri kapsar.
UNI 10574: Bu standart, çeviri şirketleri tarafından yapılacak olan hizmet gerekliliklerini, faaliyetlerini ve süreçlerini belirler. Bu İtalyan standardı tüm sözlü çeviri hizmetleri için (simultane, ardıl vb.) uygundur.
Önorm D 1200: Bir Avusturya standardı olup, 2000 yılında ortaya çıkmıştır. Bu standart, yazılı ve sözlü çeviri hizmetlerini ve bu hizmetlerin teklif gerekliliklerini içerir.
Önorm D 1201: Bu standart ise, bu hizmetleri kapsayan sözleşmeler uyarınca, yazılı ve sözlü çeviri hizmetlerini kapsar.
ISO 12616 (Çeviri Odaklı Terminografi): Çeviriye özgü terminolojileri yönetir. Bu standart, çeviriye katkı sağlayan terminolojileri bir araya getirir ve kayda geçirir.
- Bu sertifikaların önemi nedir ve bunların çeviriye katkısı nedir? Neden sertifikalı bürolarla çalışmalıyız ve niçin sertifika almalıyız?
Bu sertifika ve standartlar,
- Kuruluşun imajını güçlendirir, çeviri sektörünün kalitesini arttırır,
- Müşteri memnuniyetini arttırır,
- Müşteri artışı sağlar,
- Rekabet gücünü arttırır,
- Daha iyi tedarikçi ilişkileri kurar ve sürdürür,
- Yönetimin etkinliğini arttırır,
- Olumlu kültürel değişim yaratır,
- Kalite bilinci oluşturur,
- Daha iyi bir dokümantasyon sağlar,
- Maliyetlerin azaltılmasını sağlar.
- Bir çeviri firmasının düzgün işlemesi ve hatasız çeviri yapabilmesine destek olur.
- Çevirmeni ve çevirisini güvence altına alır.
- Çeviri dosyalarını saklamayı, arşiv tutmayı, tüm belgeleri kayıt altında tutmayı destekler.
TS EN 15038 (Uluslararası Çeviride Kalite Yönetimi ve Çeviri Hizmeti sertifikası), ISO 9001:2000 Kalite Yönetim Sistemi; ISO 17100:2015 (Çeviri Hizmetleri- Çeviri Hizmetlerinin gereklilikleri) ve OHSAS 18001 sahibi Dijital Tercüme, bu standartlara uygun olarak noter yeminli çeviri hizmetini, Türkiye’nin en büyük uzman çevirmen kadrosu ile 15 yıldan beri vermektedir.
Referanslar