Akademik Çeviri Yaparken İzlenmesi Gereken Adımlar

GİRİŞ

Akademik çeviri, üzerinde durulması ve mutlaka hakkında bilgi sahibi olunması gereken bir alandır. Bu yüzden, önce akademik çeviri tanımının yapılması ve kullanım alanlarının incelenmesi gerekmektedir.

Akademik Çeviri Nedir?

Akademik çeviri; araştırma, tez, bitirme tezi ya da rapor gibi metin çevirilerinin yapıldığı bir türdür. Yüksek lisans, doktora ya da master vb. yapan kişiler, çalışmalarını dünya genelinde yayımlamak istedikleri için metinlerinin çevrilmesine ihtiyaç duyar. Nitekim yapılan çeviriler sayesinde amaçlarına ulaşırlar ve bu, biz çevirmenlerin aslında ne kadar önemli bir yere sahip olduğunu tekrar hatırlatır.

Akademik Çeviri Süreci Nasıldır?

ADIM 1: Çeviriye başlamadan önce konu ile ilgili araştırma yapın ve mümkün olduğunca çok kaynaktan yararlanın.

Tüm çeviri süreçlerinde olduğu gibi, ilk yapılması gereken konu ile ilgili farklı ve güvenilir kaynaklardan araştırma yapmak. Böylece konuya daha çok hakim olabilir ve çevirinizle ilgili bir taslak hazırlayabilirsiniz. Hazırladığınız bu taslak ve yaptığınız araştırma sayesinde, çeviri sürecinde nelere dikkat etmeniz gerektiğinizin farkına varırsınız.

ADIM 2: Araştırmanızı terminoloji çalışması ile destekleyin.

Araştırmanızı yaptınız ve taslağınızı hazırladınız. Bunun ardından, hemen çeviriye başlamamalısınız. Çeviri, kendi bünyesinde pek çok alana ayrılır ve her birinin kendine özgü bir terminolojisi vardır. Üstelik akademik çeviri de kendi içinde pek çok alan barındırmaktadır. Dolayısıyla terminoloji konusunda fazlasıyla özen gerektiren alanlardan biri, belki de en önemlisidir.  Akademik çeviri yaparken genel geçer terimler kullanmaktan kaçınılmalıdır. Aksine, kullanılacak kelimeler özenle seçilmelidir. Bunu yaparken de kelimenin hangi bağlamda ne anlama geldiğini bilmek ve ona göre çeviri yapmak çok önemlidir.

Akademik çeviri; tez, rapor veya araştırma gibi sebeplerle birçok kişi tarafından yazılır. Bu da bizlere, akademik çevirinin evrensel olmasının yanı sıra bireyselliği de içerdiğini gösterir. Bu alanda terminoloji konusuna ayrı bir özen gösterilmesinin sebeplerinden biri de budur.

ADIM 3: Terminolojinin yanında, kullandığınız üsluba da özen gösterin.

Çeviride pek çok alan ve her birinin de kendine özgü farklılıkları, terminolojisi olduğunu hiçbir zaman unutulmamalısınız. Üstelik bu farklılık sadece terminoloji ile sınırlı değildir. Her alanın üslubu da ayrıdır. ‘’İfade tarzı, usul’’ anlamlarına gelen üslup, çevirinin hangi alanda yapıldığına göre değişmelidir. Akademik çeviri metninin, bilimsel araştırmalar ya da deney sonuçları gibi değiştirilemez, nesnel gerçekleri ortaya koyar.  Örneğin bir tez çeviriyorsunuz. Çevirdiğiniz tez içeriğinin zayıflamasını ve tüm gerçekleri olduğu gibi yansıtmasını sağlamak için üsluba dikkat etmelisiniz.

ADIM 4: İki dile de hakim olun ve inceliklerini göz önünde bulundurun.

Bir önceki adımda belirtildiği gibi, tezde anlatılmak istenenin eksik ya da yanlış aktarılmasını önlemek için iki dile de çok iyi hakim olmalısınız. Kaynak ve erek dile de yeterince hakim olmak çok önemlidir. Bu dillerin tüm inceliklerini bilmek ve çeviri esnasında doğru bir şekilde kullanmak, çevirinizin kalitesini daima artırır.

ADIM 5: Püf noktaları daima işin uzmanından öğrenin.

Çeviri esnasında, çok özel bir kelimenin ne anlama geldiğini buldunuz ancak anlam veremediniz. Ya da içinize sinmedi, bir türlü o kelimeyi yakıştıramadınız. Bunun üzerine farklı kaynaklardan kelimenin olası anlamalarını araştırdınız ancak yine de bir sonuç elde edemediniz. Güvendiğiniz birkaç meslektaşınızdan da yardım istediniz ancak kelime o kadar özel ki bulduğunuz hiçbir anlam yakışmıyor. Böyle durumlarda, bahsi geçen terim hangi alana aitse, o alanda çalışan birini tanıyor ve güveniyorsanız (ya da tanıyor olabileceğini düşündüğünüz birileri varsa)  ondan yardım isteyebilir ve doğrudan işin uzmanından öğrendiğiniz bilgiyi gönül rahatlığıyla çevirinizde kullanabilirsiniz.

ADIM 6: Önce sakinleşin.

Acil durumlarda ya da herhangi bir aksilikle karşılaştığınızda panik yapmayın. Panik yapmak size yeni aksilikler getirmekten başka bir işe yaramaz. Sizi olumsuz etkiler. Bu da yaptığınız çeviriye olumsuz yansır. Çevirinizin kaliteli olmasını istiyorsanız –ki istiyorsunuz, önce nefes alın ve kendinize gelin. Eğer aralıksız çalışmış ve uykusuz kalmışsanız, kendinize biraz dinlenmek için süre tanıyın. Bu hem çeviriniz hem de sizin sağlığınız için oldukça önemlidir.

ADIM 7: Anlamadığınız yeri sorun

Genelde akademik yayınlarda uzun cümleler kurulmaktadır. Anlamından kesin emin olamadığınız noktalarda yazara sormakta bir sıkıntı yoktur. Ondan bölmesini, cümleleri 2-3 cümle ile ifade etmesini rica edebilirsiniz ya da alternatif çeviriler sunabilirsiniz.  Bu sizin bilgisizliğinizi değil ilginizi gösterir.

ADIM 8: Gerekli düzenlemeler için zaman ayırın.   

Bir süredir üzerinde çalıştığınız çeviriyi sonunda bitirdiniz. İlk olarak, kendinize bir günlük dinlenme süresi tanıyın. Çünkü dinlenmek sizi kendinize getirecek ve daha sağlıklı düşünmenizi sağlayacak. Bu yüzden teslim tarihini ya da çizelgenizi buna göre belirleyin. Böylece, ertesi gün çevirinizi teslim etmeden önce çevirinizi kontrol etme fırsatı bulur ve doğrudan editör kontrolüne bırakmamış olursunuz.