Belgesel:

1. (sıfat) Belge niteliği taşıyan, dokümanter
“Televizyon spikeri bu belgesel yayın boyunca hayli vaaz verdi.” – H. Taner

2. (isim) Belge niteliği taşıyan film veya televizyon programı

Belgeseller, dünyaya açılan pencerelerdir. Gitmediğimiz yerleri, tatmadığımız lezzetleri ve merak edilen daha pek çok şeyi öğrenmemize ve incelememize imkan sağlarlar. Belgesellerin dili de kendileri kadar ilgi çekicidir; anadilimizde izlerken bile bilmediğimiz kelimeler ile karşılaşıyor, tatlı bir araştırma içerisine giriyoruz, hal böyle olunca iş belgesel çevirisine geldiğinde oldukça keyifli bir süreç çevirmenleri bekliyor. Belgesel çevirileri görsel işitsel çeviri türünün bir çeşididir, tercihe göre altyazı ve dublaj olmak üzere iki farklı şekilde ele alınabilir.

Belgesel çevirilerindeki önemli noktalardan bazıları ise aşağıdaki gibidir:

Araştırma

Belgesel çevirilerinin kesinlikle araştırmacı yönünü geliştirmiş, araştırmayı seven ve kaynaklar arasından doğru bilgiye ulaşmak adına kaynak elemesi yapmayı bilen, bilginin doğruluğunu kontrol etme sürecinde sabırlı olan çevirmenler tarafından yapılması gerekmektedir.

Araştırma sürecinde, belgeselin konusu ile ilgili uzman kişilere danışmak çeviriyi olumlu yönde etkileyecek önemli bir unsurdur.

Terminoloji

Belgesel çevirileri, içerikleri gereği uzmanlık gerektiren konulardan oluştuğu için bu çeviri türündeki en önemli unsur kuşkusuz terminolojidir. Kullanılacak terminoloji kimi zaman çeviri hizmeti almak isteyen kişilerden temin edildiği gibi kimi zaman bu terim listesini oluşturmak çevirmenden beklenir. Kurumsal müşterilerin çevirilerinde kullanmak üzere ilgili müşteriye ait bir terminoloji arşivi hazırlanır ve akıcılığın korunması adına metinler arası bir tutarlılık sağlanır.

Belgeseller, yapıları gereği belirli bir alana özgü bilgiler vermekte olup günlük dilde sıkça karşımıza çıkmayan ifadeler içerebilirler. Bu ifadelerin ilgili alana ait olanlarına “terimce” denir. Terimcelerde söz konusu bir doğru çeviri vardır, özellikle genel anlamda kabul görmüş ve kullanılmakta olan bilim, sanat vb. alanlara dair terimlerin tercih edilmesi; çevirilerinin de bu noktalar göz önünde bulundurularak yapılması gerekmektedir.

Timecode

Altyazı ya da dublaj fark etmeksizin zamanlamanın doğru yapılması belgeselin kalitesini en fazla etkileyen faktörlerdendir. Timecode yani zamanlamanın doğru ve eksiksiz yapılması için çeşitli programlar mevcuttur. Timecode işlemini sizin yapmanız istenmesi halinde çeviri süreci kadar hassasiyet ve dikkat ile takip edilmesi gereken bir süreçtir.

Altyazı ya da dublaj 

Belgesel çevirileri dublaj ve altyazılı olmak üzere iki şekilde talep edilebilir. Altyazı çevirisinde çeviriye ek olarak yazıları timecode işlemi ile birlikte videonun içerisine yerleştirme işlemi de çeviriye dahil edilmektedir. Bu işlemde en hassas nokta altyazının ekranda kalış süresi ile uyumlu olan ideal kelime kullanımı ile erek kültür alıcısına uygun anlatımdır. Deyim, atasözleri gibi kullanımlar var ise bunların farklı yazı stilinde veya parantez içinde çevirmenin notu (Ç.N.) olarak verilmesi de çeviri hizmetinin bir parçasıdır. Dublaj sürecinde ise çevirmenin notu altyazı olarak eklenebilir.

Yerelleştirme 

Yerelleştirme yöntemleri genelde çevirmenlerin kararına bırakılmakla birlikte istisnai durumlarda izlenecek yöntemler müşteri tarafından belirlenebilir. Belgeselin amacının insanlara bilgi vermek olduğu gerçeği yerelleştirmenin ve metni tanıdık hale getirmenin en önemli sebebidir.

Belgesel çevirilerindeki yerelleştirme yöntemlerinden çevirmenlerin en çok tercih ettiği yöntem karşılaştırma ve benzetmedir . Örneğin; İtalya’ya özgü olan Parmigiano (Parmesan) Peynirinin, Eski Kaşar ile benzetilmesi.

Kontrol

İlgili video ya da metin çevirisi tamamlandıktan sonra çevirmen mutlaka montaj öncesi ve montaj sonrası olmak üzere belgeseli en az iki defa izlemeli ve senkron ile anlaşılabilirliği kontrol etmelidir. Kontrolleri mutlaka objektif bir şekilde kendini izleyicinin yerine koyarak yapmalıdır. Altyazı çevirilerinde; ekranda bulunan sözcük yoğunluğu, okunabilirliği ve time-code’u, dublaj çevirilerinde ise dilin akıcılığı, görüntü ile sesin zamanlama açısından uyumuna dikkat edilmelidir.

Belgesel çevirileri; çevirmenleri kültürel anlamda en çok besleyen çeviri türlerinden biridir. Hassasiyet, zorlu araştırma süreci ve uzun süreli disiplinli çalışma gerektiren zorlayıcı çeviriler olduğu kadar süreci en keyifli türlerden de biridir.

Kendinize bir iyilik yapın ve ilk fırsatta bir belgesel izleyin! Keyifli seyirler.