Sürekli gelişen ve değişen dünyamız, küresel pazarda da seslerini duyurmak isteyen kullanıcılar bünyesinde çeviri ihtiyacını doğuruyor. Bu durumda, birçok kullanıcı hızlı, kolay ve ücretsiz bir çeviri hizmeti arayışına çıkarak makine çevirisine yöneliyor. Başta kolayca erişilebilen Google Çeviri programı olmak üzere, bu tarz programlar, birtakım basit içeriklerde -tam anlamıyla kaliteli ve tutarlı bir çeviri hizmeti sunmasa da- kullanıcılara kaynak dil içeriği hakkında az çok bir fikir verebiliyor diyebiliyoruz.

Ancak, işin içerisine “cinsiyet” gibi birtakım dil nüansları girdiği zaman bir makine çevirisi beklentileri karşılayamayabilir ve hatalı çevirilere yol açabilir. “Cinsiyet” durumu söz konusu olduğunda bir makine çevirisi, kaynak dildeki kelimenin eril veya dişil olmasına bakmaksızın genellikle yalnızca tek bir sonuç verir. (Bu sonuç genellikle “eril”dir.) İlk bakışta büyük bir sorun gibi görünmese de, aslında bu durum ciddi bir çeviri problemidir. Özellikle de hassas içeriklerin yer aldığı, hata yapmanın bir lüks olmadığı hukuki ve tıbbi çevirilerde yanlış çevrilmiş bir cinsiyet; metnin anlamını büyük ölçüde değiştirerek hiç de istenmeyen hayati ve yasal sonuçlar doğurabilir.

Gelin, örneklerle konuyu biraz daha somutlaştırarak inceleyelim.

Örneğin; Google Çeviri’ye Türkçe “O bir avukat.” yazılıp İngilizceye çevirmesi istendiğinde çeviriyi “Çeviri iki farklı cinsiyete göre yapılmıştır.” açıklaması yaparak iki seçenek sunmaktadır:

She’s a lawyer. (Dişil)

He’s a lawyer. (Eril)

Ancak Google Çeviri’ye Türkçe “O bir avukat.” yazılıp Fransızcaya çevirmesi istendiğinde ise yukarıda belirttiğimiz şekilde bir açıklama sunulmadan karşımıza yalnızca şu şekilde tek bir çeviri çıkmaktadır:

Il est avocat.

Bir makine çevirisi için eksik ve anlam karmaşasına yol açtığı için tutarsız bir çeviri.

Fransızca dilbilgisel cinsiyeti olan bir dildir. Bu bağlamda, özne eril veya dişil ise duruma göre kullanılan isimde, sıfatta veya fiilde accord (uyum) sağlamak gerekir. Yukarıdaki cümle ise bu dilbilgisel cinsiyet kuralını göz ardı ederek sadece eril bağlamda çevrilmiştir. Yani, buradaki “Il” öznesi; erkekler için kullanılan “O” anlamına gelmektedir. Bu durumda, çevirisine ihtiyaç duyulan metinde bahsedilen “O”; bir “kadın” ise Google Çeviri burada bize yanlış ve eksik bir çeviri sunmuş olacaktır. Zira öznemiz bir kadın ise, Fransızca çevirimiz aşağıdaki gibi olmalı ve dilbilgisel cinsiyet uyumu yapılmalıdır:

Elle est avocate.

Sonuç olarak, her ne kadar makine çevirileri çeviri eyleminin bir parçası olsalar da teknolojinin tam anlamıyla dilin tüm nüanslarını kavrayabildiğini söylemeyiz. Bizim burada açıklamış olduğumuz sadece küçük bir örnek. Oysa cinsiyet kimliği son derece hassas bir konudur; öyle ki bugün cinsiyet kimliğine yönelik tutumlar; ülkeler ve kültürler arasında büyük farklılıklar gösterebilmektedir. Bu nedenle, profesyonel çeviri ürünleri için makine çevirilerinde uzman çevirmenlerin müdahalesi mutlaka yer almalıdır. Zira çeviri, bir dilden başka bir dile aktarımdan daha fazlasıdır ve kaynak metnin bağlamının doğru bir şekilde anlaşılmasını gerektirir.