Hepimizin zaman zaman çeviriye ihtiyacı olmuştur. İnternette karşılaştığımız bir yazı, kitap, şarkı sözü, turistlerin ne dediği vb. gibi şeyleri anlamak için yabancı bir dil bilen birinden yardım istemişizdir. Bu nedenle ülkemizde yabancı dil bilen herkesin çeviri de yapabileceği düşünülür. Fakat resmi meselelerde bu beklentimiz suya düşer. Çünkü o “çeviri yapabilecek düzeyde ingilizce bildiğini” sandığınız kişi sizi hayal kırıklığına uğratacaktır.

Bir metni çevirtmek istediğinizde ortaya düzgün bir çeviri çıksın istiyorsanız dikkat etmeniz gereken birkaç nokta var. Çevirinizi mutlaka uzman bir çeviri işletmesine ya da yeminli bir tercümana yaptırmalısınız. Çeviriye ihtiyacınız olduğunda otomatikman aklınıza birkaç fikir gelir. İnternette en üste çıkan firma, en ucuz teklif veren şirket, bizim mahalledeki çeviri bürosu, koleje giden yeğen, ücretsiz çeviri programları vs. İnternette araştırma yaparken sadece en üstte çıkan firmalara körü körüne güvenmeyin. Araştırmanızı güvenilir kaynaklardan yapın. İkinci olarak en ucuz teklif veren şirketler ile anlaşmadan önce temkinli olmanızda fayda var. Ne demişler ucuz etin yahnisi yavan olur. Bu atasözü bize bir hizmetin benzerlerine göre daha ucuz olmasının düşük kalitede, güvenilir olmama gibi nedenlerden kaynaklanabileceğini söyler. Ben şirketlerle uğraşmam bizim koleje giden yeğen var o halleder diyorsanız da sizlere kötü haberimiz var. Yeğeninizin koleje gitmesi onun çeviri yapabildiği anlamına gelmez. Yukarıda da dediğimiz gibi ülkemizde dil bilen herkesin çeviri yapabileceği algısı var. Çeviri yaparken birçok strateji, kaynak metin analizi, hedef kitleye uygun çeviri vs. gibi kriterler bulunmakta. Bu kriterler de dil eğitimi verilirken öğretilen konular değildir. Son olarak da çevirimi ben kendim programla yaparım diyorsanız en kötü kararı vermişsiniz demektir. Çünkü internette yer alan ücretsiz çeviri programları sadece kelime bazlı çeviriler yapmaktadır. Kelimenin bağlam içerisindeki anlamı, cümle yapıları, deyimler – atasözleri gibi unsurları algılayamaz ve motamot çeviri yapar. Son zamanlarda Google Translate gibi çeviri programları kalitesini arttırmış olsa da konu hukuki, medikal ve yazınsal metinlere geldiğinde sizi yarı yolda bırakır. Peki uzman bir çeviri bürosu nasıl seçilir? Çeviri yaptıracağınız yerleri araştırırken mutlaka şirketin referanslarına ve sertifikalarına göz atın. Referanslar şirketin daha önce çalıştığı şirketleri & kurumları gösterir. Eğer büyük şirketler ile çalışan bir tercüme bürosuysa büyük oranda güvenilirdir. Sertifikalar da aynı şekilde o büronun yaptığı işin düzgün olduğunun kanıtlayıcısıdır. Son olarak o büro hakkında yazılan yorumlara bakabilirsiniz. Yorumlar o büroya daha önce çeviri yaptırmış kişilerin görüşlerini içermektedir. Yorumlar büyük oranda olumluysa bu büroyu da tercihleriniz arasına koyabilirsiniz. Tabii yorumların olumlu olmasının yanı sıra bir de sayısına da bakın. Çünkü birkaç yorum bir büro hakkında yeteri kadar bilgilendirici bir kanıt oluşturmaz.

Yukarıda bahsettiğim noktalara dikkat ettikten sonra çeviri bürosuna gittiniz ve çeviri yaptırmak istediğiniz belgeyi gösterdiniz. Çevirinizi nerede kullanacağınızı mutlaka söylemelisiniz. Çünkü çeviri yapılırken ona göre bir strateji belirlenmekte. Çeviri süreci üç aşamadan oluşur. Çeviri- Kontrol- Redaksiyon [Translation-Editing-Proofreading (TEP)]. Çeviri aşamasında ilk olarak kaynak metin analiz edilir ve çeviriye başlanır.(Translation) Gerekli araştırmalar yapıldıktan sonra çeviri tamamlanır ve herhangi bir yanlışlığın olup olmadığının kontrol edilmesi için editöre gönderilir. Editör metindeki yazım/imla hatalarını, terimlerin doğru kullanılıp kullanılmadığını, cümle yapılarını, metnin açık ve anlaşılabilir olduğunu kontrol eder (Editing) son okuma için gönderir. Son okuma (Proofreading) kısmında ise metinde imla, yazım, anlatım, format gibi unsurlarda hiçbir hata olmadığının kontrolü yapılır. Metnin basıldıktan sonra nasıl görüneceği belirlenir.

Yukarıda verilen tam çeviri sürecinin tamamlanması müşterinin istediği kaliteye, metnin uzunluğuna, karmaşıklığına bağlı olarak değişebilir. Eğer müşterinin zamanı kısıtlıysa sadece çeviri yapılabilir. Fakat bu durumda dikkat edilmesi gereken birkaç nokta vardır. İlk olarak çeviri editörden kontrole geçmeyecektir. Bu nedenle metinde olası hatalar yer alabilir. İkinci olarak formatta sıkıntılar olabilir. Eğer metinde görsel, tablo vs. gibi unsurlar yer alıyorsa bile çeviri yapılırken salt metin çevrilir ve müşteriye teslim edilir.

Çeviri ve kontrol ise çevirinizin daha tutarlı ve düzgün olması için büyük oranda yeterlidir. Çeviriniz yapıldıktan sonra başka bir kişi tarafından(editör) anlam, içerik, terim tutarlılığı, imla/yazım gibi unsurlara dikkat edilerek kontrol edilir. Çevirmenin işi artık burada bitmiştir. Editör metni kendi bilgi ve tecrübelerine göre düzenler. Gerekli gördüğü kısımları çıkarabilir veya metni baştan oluşturabilir.

Çeviri, kontrol ve redaksiyon aşamaları tam çeviri sürecini oluşturur. Çeviriniz yapılır, editör tarafından kontrol edilir ve son okuma(redaksiyon) yapılır. Redaksiyon aşamasında metin sunuma hazır hale getirilir. Şablon, tasarım, içerik, anlam, imla vs. gibi konularda çevirinin eksiksiz olması sağlanır.

Yukarıdaki çeviri aşamaları çevirilerin kullanılacağı yerlere göre değişiklik göstermektedir. Örneğin elinizde 100 sayfalık bir metin var. Fakat siz sadece bu metnin içerinde yer alan ana başlıkları, metnin özetini istiyorsunuz. Bu durumda sadece çeviri yapılarak size istediğiniz bilgi sunulabilir. İkinci bir örnek verecek olursak diyelim bir vekaletname çevirisi yaptıracaksınız. Bu durumda tam bir çeviri süreci uygulanması gerekecektir. Çünkü belge resmi bir evrak olduğu için çeviride yer alan bilgilerin, yazım ve imlanın, formatın birebir aynı ve eksiksiz olması gerekmektedir.

Peki çeviri süreci neden bu kadar uzun? Çeviri süreci belge türüne, istenilen hizmete göre belirlendiği için teslim süresi değişiklik gösterebilir. Çevirinin istenilen kalitesi arttıkça çeviri süresi de artmaktadır. Tam bir çeviri süreci çevirinin ardından çevirinizin tam olduğundan emin olabilirsiniz.

Uzman bir çeviri bürosu ile çalışmak ilk olarak belgelerinizin doğru çevrildiğinden emin olmanızı sağlar. İkinci olarak teslimat konusunda sıkıntı yaşamazsınız. Bir teslim tarihi belirlenmişse o tarihte teslim edilir. Son olarak uzman çeviri bürosu ile çalışmak size bir prestij kazandırır. Çeviriyi okuyacak kişiler için sizin hakkınızda bir ön bilgi niteliği taşır.

Çeviri yapılmadan önce her iş alanında olduğu gibi bir fiyat teklifi yapılması gerekmektedir. Çevirilerin birim fiyatı sayfa üzerinden değerlendirilmez. Çünkü bir sayfa üzerinde bir karakter de yer alabilir bin karakter de. Bu yüzden daha sağlıklı bir fiyatlandırma yapmak için çeviri büroları karakter/vuruş, satır ya da kelimeyi birim olarak kabul eder. Karakter/vuruş; bir metinde yer alan her harf-işarete denir. Fiyatlandırma yapılırken bu harflere, satırlara, kelimelere bakılır.

Yeminli çevirmen imzalı çeviri nedir?

Yeminli çevirmen imzası ve kaşesi bulunan çeviriler resmi kurumlar tarafından kabul edilir bir nitelik kazanmaktadır. Yeminli çeviri ilgili dilin üniversite bölümünden mezun olmuş, yaptığı çevirileri doğru yapacağına ve çeviride yaptığı hataların sorumluluğunu üstleneceğine dair noter huzurunda yemin etmiş çevirmenler tarafından yapılır. Yeminli çevirmen imzası ve kaşesi bulunmayan belgelerin resmi bir niteliği bulunmamaktadır.

NOTER

Eğer dikkat ettiyseniz tercüme büroları genellikle noterlere yakın yerlerde bulunur. Noter ile tercüme bürosu birbirinden ayrı düşünülemez. Çünkü noter ile tercüme büroları ortak çalışır, gelen belgeleri birbirlerine gönderir, karşılıklı çıkar söz konusudur. Peki nedir bu noter? Noterlik; kişiler arası ya da kişiler ile kurumlar arasında oluşabilecek anlaşmazlıkları önleme, hukuki güvenliği sağlama ve belgelendirme görevini yapmaktadır. Noterlerin yaptıkları her işlem hukukidir. Hukuk bu işlemleri geçerli delil olarak kabul eder. Bir çevirinin noter onaylı olması demek onun resmi kurumlarda geçerli olduğunun kanıtıdır. Noter, yeminli tercüman tarafından yapılan çeviride yer alan bilgileri kontrol ettikten sonra çeviriyi onaylar ve resmi bir geçerlilik kazandırır.

APOSTİL

Bir belge eğer yurt dışında kullanılacaksa noter onaylı tercümesine ek olarak bir de apostil(tasdik şerhi) istenmektedir. Bunun amacı o belgenin noter onayını uluslararası alanda geçerli yapmaktır. Örneğin yurt dışında bir okula eğitim için başvurmak istediğinizde diplomanın tercümesinde noter tarafından basılan mühüre ek olarak bu belgenin geçerliliğini onaylayan bir de apostilin bulunması gereklidir. Apostil 5 Ekim 1961 tarihli Lahey Sözleşmesi’nin 4. Maddesi uyarınca sözleşmeye taraf ülkelerce kullanılmaya başlanmıştır.

Bu Anlaşmaya; ABD, Almanya, Andora, Antigua ve Barbuda, Arjantin, Arnavutluk, Avustralya, Avusturya, Azerbeycan, Bahamalar, Barbados, Belerus, Belçika, Belize, İngiltere, Bosna – Hersek, Botsvana, Brunei Sultanlığı, Bulgaristan, Cook Adaları, Çek Cumhuriyeti, Çin Halk Cumhuriyeti (Hong Kong ve Makou), Danimarka, Dominik, Ekvador, El Salvador, Ermenistan, Estonya, Fiji, Finlandiya, Fransa, Grenada, Güney Afrika, Güney Kore, Gürcistan, Hırvaistan, Hindistan, Hollanda, Honduras, İrlanda, İspanya, İsrail, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Japonya, Karadağ, Kazakistan, Kolombia, Kuzey İrlanda, Lesotho, Letonya, Liberya, Lihtenştayn, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malavi, Malta, Marshall Adaları, Mauritius, Meksika, Moldova, Monako, Namibya, Niue, Norveç, Panama, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent ve Grenadinler, Samoa, San Marino, Seyşeller, Sırbistan, Slovakya, Slovenya, Surinam, Svaziland, Tonga, Trinidad ve Tobago, Türkiye, Ukrayna, Venezuela, Yeni Zelanda ve Yunanistan taraf olmuştur.

Apostil hazırlanırken başlığa “Apostille (Convention de La Haye du 5 Octobre 1961)” yazılmalıdır.

Türkiye’de apostil işlemini kaymakamlık ya da valilik ücretsiz olarak yapmaktadır. Konsolosluklarda apostil verilmemektedir, konsoloslukların ayrı tasdikleri vardır.

YERELLEŞTİRME

Yerelleştirme bir metnin hedef kültürün unsurlarına, kültürüne geleneklerine vb. uygun olarak yeniden oluşturulması işlemidir. Yerelleştirmeyi çeviriden ayıran en büyük fark metnin hedef kültürde aynı etkiyi oluşturması adına tamamen değiştirilebilir olmasıdır. Metnin türü, cümle yapısı, anlatım tarzı, işaretler, semboller gibi metnin bütün unsurları kültürden kültüre farklılık göstereceği için birebir çeviri yaparak istenilen sonucu almak mümkün değildir. Bu nedenle çeviriyi yapacak çevirmenin hedef kültürü ve kendi kültürünü çok iyi tanıması ve bu iki kültür arasında karşılaştırmalar yapabilecek düzeyde bilgi sahibi olması gerekmektedir.