Ağlasam sesimi duyar mısınız,
Mısralarımda;
Dokunabilir misiniz,
Göz yaşlarıma, ellerinizle?

Bilmezdim şarkıların bu kadar güzel,
Kelimelerinse kifayetsiz olduğunu
Bu derde düşmeden önce.

Bir yer var, biliyorum;
Her şeyi söylemek mümkün;
Epeyce yaklaşmışım, duyuyorum;
Anlatamıyorum…

 

[box] Türk Edebiyatı’nın önemli şairlerinden Garip Akımı’nın kurucusu Orhan Veli Kanık’ın 104 yaş gününde kendisini saygı ve rahmet ile anıyoruz. [/box]

 

 

Şair, Yazar, Çevirmen… Orhan Veli 

Orhan Veli Kanık, 13 Nisan 1914’te Beykoz’a bağlı Yalıköyü’nde bulunan İshak Ağa Yokuşu’ndaki Çayır Sokağında dünyaya geldi. Çocukluğu Beykoz, Beşiktaş ve Cihangir’de geçti.

Edebiyata olan merakı ilkokul sıralarında başlamıştı. Bu dönemde “Çocuk Dünyası” isimli dergide bir hikayesi yer aldı. Ortaokulun yedinci sınıfındayken Oktay Rıfat ile tanışmasından bir kaç yıl sonra bir müsamere sırasında halk evinde Melih Cevdet Anday ile arkadaş oldu. Lisenin ilk yılında edebiyat öğretmeni ise Ahmet Hamdi Tanpınar’dı. Lise döneminde arkadaşları Oktay Rıfat ve Melih Cevdet’le birlikte “Sesimiz” isimli bir dergi çıkardılar. Lise eğitimini tamamladıktan sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü‘ne girdi. İki yıl sonra buradan ayrılarak çalışma hayatına başladı ve bir yıl kadar yardımcı öğretmenlik yaptı. PTT Genel Müdürlüğü’nde çalıştığı zamanlarda askere alındı.

 

Milli Eğitim Bakanlığı Tercüme Bürosu‘na çevirmen olarak girdi. İki yılın ardından bürodan ayrılarak, 28 sayı yayımlanan Yaprak dergisini çıkardı.

Orhan Veli, dönemin İnsan, Ses, Gençlik, Küllük, İnkılapçı Gençlik gibi dergilerine de yazdı. Moliere’den Rimbaud’a, La Fontaine’den Musset’e uzanan birçok çeviri yaptı.

İlk kitabını lise arkadaşları olan Oktay Rıfat ve Melih Cevdet ile birlikte , Garip adıyla çıkardılar. Bu kitapla birlikte şiirimizde “Garip Akımı”, “Garip Şiiri” diye adlandırılan bir yeniliğin de kurucusu olmuş oldu. Daha sonraları çeşitli şiir kitapları çıkardı, düz yazıları ve çevirileri yayımlandı. Varlık başta olmak üzere çeşitli dergi ve gazetelerde yazdı.

 

Şiirlerinden yapılan seçmeler İngilizce, Fransızca, Rusça, Yunanca gibi çeşitli dillere çevrildi. Ayrıca Müşfik Kenter, Kerim Afşar gibi sanatçılar şiirlerini kasete okudular.

 

 “Orhan Veli, şiirlerinin hemen hepsinde birer hikaye anlatır, hem de uzun bir hikaye, sanki birer hayat. Ancak bu hikayeleri bütün fazlalıklardan temizler, bize birkaç satırda özü söyleyiverir. O koca hikayeyi şiir üslubuna koyuverir.”

Eleştirmen Nurullah Ataç

Kurucu ve yazı işleri müdürlüğünü Orhan Veli’nin üstlendiği Yaprak dergisi, on beş günlük olarak 28 sayı yayımlandı. “Fikir, sanat gazetesi” biçiminde sunulan dergi, ekonomik nedenle tek yapraktı. Adını da buradan aldı. Yaprak, Orhan Veli’nin vefatından sonra arkadaşları tarafından “Son Yaprak” adıyla yeniden tek sayı çıkarıldı. Bu tek sayı çıkan dergide Orhan Veli’nin sağlığında yayımlanmamış olan “Aşk Resmigeçidi” adlı şiirine yer verildi.

 

Garipçiler olarak adlandırılan Garip şairlerinin amacı, şiiri birtakım kalıplardan kurtarmaktı. Dolaysız, yalın, açık seçik bir halk diliyle şiir yazmaktı. Böylece Orhan Veli’nin yaptığı iş, edebiyat tarihi açısından “edebiyat zevkimizde devrim” biçiminde anlatılar ile karşılandı. Geleneksel şiir kavramından sıyrıldı şiirlerimiz, o güne kadar şiirin kendisi sayılan söz sanatları bir yana bırakıldı, ölçüsüz uyaksız, halkın anlayacağı yalınlıkta bir dille şiir yazma yolu açıldı.

Orhan Veli’nin Çevirileri:

• Bir Kapı ya Açık Durmalı ya Kapalı (A. de Musset, 1943),
• Scapin’in Dolapları (Moliere, 1944),
• Fransız Şiiri Antolojisi (1947),
• W. Shakespeare, Hamlet ve Venedikli Tüccar (C. Labm’dan-Ş. Erdeniz’le, 1949),
• Saygılı Yosma (J. P. Sartre, 1961),
• Batıdan Şiirler (1963).

Çeviri kitaplarının sayısı 12’dir.