Redaksiyon

Redaksiyon kelimesi Fransızca kökenli bir kelimedir. İngilizcede “Redaction” olarak kullanılmaktadır. Kelime anlamı ise yazılmış bir metin üzerinde gereken düzeltmeleri yaparak yazıyı yayıma hazır duruma getirme olarak tanımlanmaktadır. Redaksiyon işini yapan kişilere redaktör denilir. Bu kişilerde bulunması gereken en önemli özellik dil bilgisi hakimiyetidir. Bunun yanı sıra dikkat, titizlik ve özen de redaktör için son derece önemlidir. Ülkemizde redaktörlüğü genellikle “Türk Dili ve Edebiyatı, Türkçe Öğretmenliği” bölümlerinden mezun olmuş kişiler yapmaktadır.

Redaksiyon işlemi sektörlere göre de farklılık göstermektedir. Çeviri sektöründe redaksiyon işlemi, çevirisi tamamlanmış metin üzerinde gerçekleştirilir. Bu elden geçirme işlemi sürecinde, metin içindeki kelime hataları, harf hataları, noktalama hataları ve eksiklikleri, özne – yüklem uyumsuzlukları, bağlamdan uzaklaşma, terminoloji hataları, anlatım bozuklukları, tutarsızlıklar, format uyumsuzluğu, müşterinin talebinin dışına çıkma gibi hatalar gözden geçirilerek düzeltilir. Çeviri redaksiyonu çok önemlidir, çevirmen ne kadar iyi olursa olsun gözden kaçırabileceği veya unutabileceği noktalar olabilir, özellikle tercüme büroları, çevirmen ve müşteri arasındaki memnuniyetin sağlanması açısından müşterinin taleplerinin redaktör tarafından gözde geçirilmesi büyük önem taşır.

Gazete ve Habercilik sektöründe ise farklı kaynaklardan  elde edilen, toplanılan bilgiler ve haberler, redaktörler tarafından bir bütün haline getirilip, yazı ve imla bakımından düzenlenerek yayıma hazır hale getirilir veya gerekiyorsa redaktörler tarafından haber yeniden yazılır. Bu sektörde redaktörlerin amacı haberin özünü bozmamaktır, sadece haberin daha anlaşılır hale gelmesi sağlanmalıdır. Bu sektörlerin dışında bir de yayınevleri bulunmaktadır. Yayınevleri günümüzde daha çok editör kullanmayı tercih etmektedir.

Redaksiyon işleminde redaktörün dikkatli olması gereken bir nokta da metnin türüdür. Metnin türüne göre düzenlemelere dikkat edilmedilir. Örnek olarak edebi türde bir metinde bulunan söz sanatlarına, kelime oyunlarına çok dikkat etmek gerekir. Bu tür kelime ve cümlelerin bozulmamasına özen göstermeleri gerekir. Ayrıca redaktör, yaptığı düzenlemeleri açıklamak zorunda değildir fakat yine de Word programında “değişiklikleri izle” sekmesiyle yaptığı düzenlemeleri gösterebilir.

Redaksiyon işlemini sonlandırmadan önce ikinci bir redaktör veya editör dokunuşu her zaman daha iyi sonuçlar verecektir. Bu son okumayla birlikte yeni bir fikir veya yeni bir seçenekle son işlemler yapılabilir ve metin ya da haber yayıma uygun hale getirilebilir. Hemen hemen her basım ve yayın kuruluşununda, yayınevinde ve tercüme bürosunda redaktör bulunmaktadır. Redaktör, işin kalitesiyle birlikte müşterinin ve hedef kitlenin de memnuniyeti arttırmaktadır.

İmla Denetimi

İmla denetimi; kaliteli, doğru ve anlamlı metinlerin oluşması için dikkat edilmesi gereken kurallardan biridir. Bir noktalama işaretinin eksikliği ciddi anlam değişiklerinin yaşanmasına neden olabilir.

Oku baban gibi eşek olma!
Oku baban gibi, eşek olma!

Senelerdir okullarda verilen bu cümleyi örnek olarak verebiliriz. Bu tür noktalama eksiklikleri özellikle Tıp ve Hukuk çevirilerinde büyük problemler yaratabilir. Yanlış anlaşılmalara sebebiyet verebilir.

İmla denetimi bir insan tarafından yapılabilir fakat uzun ve sayfa sayısı fazla olan çevirilerde zaman kaybı açısından çok tercih edilmez. Daha çok, az karakterli metinlerde veya tek sayfalık metinlerde insan tarafından denetim yapılabilir. Bu yüzden imla denetimi için günümüzde pek çok uygulama ve program geliştirilmiştir hatta bazı web siteleri bu işlem için çevrimiçi hizmet sunmaktadır. Denetimin kalitesi uygulamadan uygulamaya değişmektedir. Microsoft Office uygulaması olan Word, pek çok yerel dilde hizmet verdiği için günümüzde en çok tercih edilen uygulamalardan birisidir.

Peki bu uygulamalar imla denetimini yaparken ne tür hataları tespit eder?

-Kelime hataları
-Yazım yanlışları
-Yüklem ve noktalama işareti yanlışları
-Fazla boşluklar
-Fazla harfler
-Eksik harfler
-Büyük harf hataları
-Yinelenen kelimeler
-Sayı hataları

Bu uygulamalar, bu tür hataları tespit ederek hataların kolayca düzeltilmesine yardımcı olurlar. Hem zaman açısından tasarruf etmemize hem de insan gözünden kaçabilecek en ufak hataları da görmemize yardımcı olurlar. Redaksiyondan farkı ise imla denetiminde düzeltmeler bilgisayar uygulamaları tarafından gerçekleştirilir fakat redaksiyonda yapılan terminoloji hataları, bağlam hataları ve anlatım bozuklukları gibi düzenlemeler imla denetimi yapan uygulamalar tarafından gerçekleştirilmez.

Post-Editing

Günümüzde teknolojinin gitgide ilerlermesi her sektörü etkilediği gibi çeviri sektörünü de fazlasıyla etkilemeye başlamıştır. Özellikle yeni geliştirilen çeviri araçları, çevirmenlere ve tercüme bürolarına büyük faydalar sağlamaktadır ama  bu araçlar henüz tamamen bir insanın yerini alabilmiş değildir. Bu araçlar sayesinde zaman zaman farklı alanlarda makine çevirilerine başvurulmaktadır ya da müşteri makine çevirisini tercih etmektedir. Tabii ki makine çevirileri kusursuz çeviri hizmeti verememektedir. Bu yüzden makine tarafından çevrilmiş bir metnin kontrolden geçmesi ve düzenlenmesi gerekmektedir. Post – editing tam da burada devreye girmektedir. Post-editing, makine tarafından otomatik olarak çevrilmiş bir metnin, bir insan tarafından kontrol edilmesi, düzenlenmesi işlemidir. Otomatik olarak çevrilmiş metine insan elinin ve insan yorumunun katılmasıdır. Bu işlem yapılırken normal bir metni düzenliyormuş gibi düzenlemeler yapılmalı ve makine çevirisi hissi ortadan kaldırılmalıdır. Metin, insan tarafından yapılan çeviriyle eş değer hale getirmelidir.

Peki makinelere ne zaman başvurmalıyız?

Her metin türü makine çevirisi için uygun değildir, öncelikle çevrilecek metin türünün makine çevirisine uygun olup olmadığı belirlenmelidir.
-Sınırlı, açık anlamlı kelimeler içeren teknik ve bilimsel metinler ve belgeler makine çevirisi için en uygun olanlarıdır.
-Sınırlıdan kasıt, kelimenin birden çok anlama gelmemesidir yani kelimenin sahip olabileceği anlam sayısı kısıtlı olmalıdır.
-Teknik ve bilimsel metinlerin sahip olduğu terminoloji daha karmaşık ve üst düzey olur yani kelimeler alana özgü ve özel olduğundan bu tür metinlerde kelimelerin de sahip olduğu anlam sayısı kısıtlı olmaktadır. Bu yüzden bu tür metinler makine çevirisi için en uygun olan metin türleridir, makine çevirisinin doğru anlamı verme olasılığı bu metinlerde daha yüksektir. Böylece bu metin türleri “post-editing” için daha uyumludur ve yorumlanması daha kolaydır. Buna karşılık, edebi çalışmalar makine çevirisi için uygun değildirler, özellikle roman ve şiir çevirileri insan tarafından bile zor çevrilmektedir. Bu türdeki eserler yoğun biçimde söz sanatı ve kelime oyunu içerdiklerinden makine çevirisi çok yanlış bir tercih olacaktır ve post-editing kısmında ise düzenlemeyi yapan kişiyi çok zorlayacaktır hatta yüksek ihtimalle metin bir çevirmen tarafından tekrar çevrilecektir.

Post-editing işleminin redaksiyondan farkına değinecek olursak, redaksiyon işleminde bir insan tarafından çevrilen metnin kontrolü ve düzenlenmesi yapılır. Post-editing işleminde ise makine tarafından otomatik olarak çevrilmiş bir metin, bir insan tarafından kontrol edilir ve düzenlenir.