TDK Yabancı Kelimelere Karşılıklar Çalışma Grubu’nun yaptığı çalışmalar sonucunda dilimizde kullanılan birtakım yabancı sözcüklere yeni Türkçe karşılıklar belirlendi. Bu konuda açıklama yapan Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Mustafa Sinan Kaçalin, getirilen karşılıkları “nasıl çatarız?” diye bekleyen bir kitlenin yanında, yabancı kelime Türkçemize yerleşmeden ve kullanımı yaygınlaşmadan “TDK’nın belirlediği karşılığı kullanalım” diye düşünen iyi niyetli bir kitlenin de olduğunu belirtti.

Türkçe karşılıkları belirleme çalışmaları esnasında TDK Yabancı Kelimelere Karşılıklar Çalışma Grubu’nun yaptığı incelemeler şu alt başlıklar etrafında toplanmakta:

• kelimenin kısaltılabilirliği,
• kısaltığında başka bir sözcüğün anlamıyla karışıp karışmadığı,
• telaffuzu ve toplumdaki yansıması

 

Kaçalin, TDK Yabancı Kelimelere Karşılıklar Çalışma Grubu’nun bu çalışmalarda halkın talepleri ve önerilerine de yer verdiğini belirterek, bu konudaki eleştirilere şu sözlerle yanıt verdi: “Dili sanat ve zeka olarak kimin güzel kullandığını bilemezsiniz. Biz hizmet ediyoruz, teknik olarak. Sanatkarlık ayrı, dil ustalığı, zeka kıvraklığı ayrı bir şey. Onun da kimde olduğunu bilemezsiniz. Çok güzel bir karşılığı ummadığınız bir kişi verebilir. Bunu, bunun için yapıyoruz.” Bilindiği üzere çalışma grubu en son geçtiğimiz aylarda resi sitesinden yaptığı duyurularda “Drone” İçin Türkçe Karşılık Bulma Sormacası” ve “Emoji” kelimesi için Türkçe karşılık tekliflerinin toplanması” çalışmalarını başlatmış ve teklifleri toplamıştı. Daha önce “Selfie” kelimesi için de özçekim sözcüğünün kullanımı salık verilmişti.

27 Eylül 2017’deki açıklamaya göre, TDK Yabancı Kelimelere Karşılıklar Çalışma Grubu’nun yeni belirlediği karşılıklar şu şekilde:

SMS(short message service)/Kısa mesaj yerine kısa bilgi veya kısa haber

Doğalgaz yerine yer gazı

Petrol yerine yer yağı

Smoothie’nin karşılığı olarak karsanbaç/karsambaç

Jülyen ( Bir doğrama şekli) karşılığı olarak şerit doğrama

Hyperloop yerine hız kovanı

Store karşılığı sarma perde

Kelimelerle ilgili açıklamalarda bulunan Kaçalin, doğal gaz kelimesinin itici bir tercüme olduğunu ve doğallığını vurgulamadığını, aksine yer gazının anlaşılabilirlik ve anlatılabilirlik bakımından, tıpkı petrol yerine yer yağı kullanmakta olduğu gibi daha Türkçe olduğunu belirtti. Bir çeşit buzlu içeçek olan smoothie kelimesi için ise Kaçalin, Anadolu’da kullanılan “karsanbaç” kelimesini tercih ettiklerini belirtti.  Bu içeceğin Anadolu’da kar helvası olarak bilindiğini de sözlerine ekledi. Jülven kelimesine karşılık bulunurken de “ince ince bölme” anlamı da bulunması sebebiyle “şerit” kelimesinde karar kılındığını anlattı.

Hyperloop ve store sözcüklerine karşılık seçilirken ise uzun uğraşlara gidildiğini, “kapsül”, “boru”, “yuvar” sözcüklerinin arasında kalındığını ama hyperloop için hız kovanı; gölgelik”, “yaylı perde” gibi isimlerin de tartışıldığı store kelimesi için sarma perde kullanımının uygun görüldüğünü açıkladı.

“Türkiye’de Türk diliyle yeterince ilmî çalışma yapılıyor mu?” sorusu üzerine ülkemizde Kaçalin, geçen hafta verdiği demeçte de ana dili ve yabancı dil ilişkisinin hasarlı olduğunu vurgulamış, “Matematik, aritmetik, problem, diskriminant, hipotenüs gibi can alıcı, nirengi noktalarının hiçbirisi Türkçe değil. Bunlar Türkçe olmalıydı ki ben bunlara dayanarak bilemediğim öbürlerini öğrenmeliydim. Tanjant, sinüs, kotanjant, integral bunların hiçbirisi Türkçe değil. Ama aslında o büyüyenleri toplamaktır, küçülenlere inmektir, üçgenin çukurunu bulmaktır gibi anladığımız dille konuşsak o zaman Türkçe eğitim yapıyoruz diyebiliriz.” dedi.

İnsanların bu karşılıkları istemeyip, kendi tercihini kullanabileceğini, dilimize Fransızcadan ve Arapçadan sözcüklerin de geçmesinin normal olduğunu belirtirken, bulunan karşılıklardan hayat yerine yaşam kelimesinin başarısına da dikkat çekti. ”