Türkçe okuyor, Türkçe konuşuyor ve Türkçe anlaşıyoruz. Fakat Türkçeyi hatasız olarak kullanabiliyor muyuz?

Uzun yıllar boyunca kendi dilimiz üzerine eğitim almamıza rağmen, belki sanal ortamda yanlış kullanımlara sıkça maruz kaldığımızdan ve aklımızda bu şekilde yer ettiğinden, belki de çok okumamamızdan dolayı dilimizi doğru olarak kullanamıyoruz.

Bu yazıda sık yapılan hataları sizler için derledik.

1) En Ünlü Dil Bilgisi Hatası: “-de / -da” eki ve “de / da” Bağlacının Yazımı

En kolay öğrenilen fakat en sık yapılan yanlış herhâlde budur. Ek olan “-de” birleşik, bağlaç olan “de” ayrı yazılır. İşte bunu ayırt etmenin basit bir yolu:

Cümleden “de”yi çıkardığımız zaman anlam tamamen bozuluyorsa bitişik, değişiyorsa ayrı yazmalıyız.

Örnek cümlemiz: Ben de orada bulundum.

İki tür “de” bulunmaktadır. Kurala göre cümlemizi inceledeğimizde ve ilk “de”yi çıkardığımda elimizde “Ben orada bulundum.” cümlesi kalıyor ve bu cümlenin anlamında bir bozulma yok. Buradan bağlaç olduğunu anlıyor ve ayrı yazmamızın doğru olduğunu teyit ediyoruz.

Fakat ikinci “de”yi çıkardığımız zaman karşımıza çıkan “Ben de ora bulundum” cümlesi hiçbir anlam ifade etmiyor. Buradan da bulunma eki ile karşı karşıya olduğumuzu görüyoruz ve bitişik yazıyoruz.

Bu yöntemi kullanarak cümlelerinizdeki -de ekini veya de bağlacını doğru şekilde yazabilirsiniz.

• Ben de orada bulundum.
• Bende orada bulundum.

Bunu ayırt etmenin bir yolu da, sesli bir şekilde cümleyi okumaktır. Sesli okurken, kelime ile –de, -da ekinin arasında bir boşluk kalıyorsa (istemsizce), bu; –de, -da’yı ayrı yazmanız gerektiğini gösterir.

2) Kurum ve Kuruluş Adları

Kurum ve kuruluş adlarında her sözcüğün ilk harfi büyük harfle yazılır. Ayrıca, bu isimlere gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.

• Türkiye Büyük Millet Meclisine
• İstanbul Üniversitesine

3) Her “Şey” Ayrı Yazılır

Bir şey, çok şey, her şey, hiçbir şey… Bu örneklerde olduğu gibi “şey” her zaman ayrı yazılır.

4) Soru Edatı Ayrı Yazılır

En çok rastlanan hatalardan birisi de soru edatının yanlış yazılmasıdır. Belki de bu sorun olumsuzluk ekiyle karıştırılmasından kaynaklanıyordur. Kurala göre, soru edatı olan “mı, mi, mu, mü” her zaman ayrı yazılır.

• Akşam yemeğine katılmayacak mısın?
• Dün verdiğim kitabı okudun mu?

5) Bütün Noktalama İşaretleri İçin Geçerli Kural

Noktalama işaretlerinden sonra bir boşluk bırakılır, böylece sözcükler birbirine geçmez ve daha rahat okunur. Özellikle virgül kullanarak birçok şey art arda sıralandığında bu kurala uyulması şarttır.

6) “Yol açmak” ve “Sağlamak”

Bu sözcüklerden “Yol açmak” olumsuz anlam içeriyorken, “Sağlamak” olumlu anlam içeriyor. Yani “Sınavdan geçmeme yol açtın, teşekkür ederim.” cümlesi anlamsal olarak yanlış.

• Yaşanan ekonomik kriz birçok işletmenin iflasına yol açtı.
• Bu zor günlerimde ayakta kalmamı sağladın.