İstanbul’un büyüleyici tarihi yapılarından biri olan Yerebatan Sarnıcı ile ilgili bilmeniz gerekenleri bu yazımızda derledik.
İstanbul’u dinlemek, okumak yetmez; görmek, hissetmek lazım. Vakit kaybetmeden başlamak gerek. İlk durağımız “Yerebatan Sarnıcı”
Ayasofya’nın güneybatısında yer alan ve Bazilika Sarnıcı olarak da bilinen Yerebatan Sarnıcı, Bizans İmparatoru I. Justinianus tarafından 532 yılında yaptırılmış olup adını suyun içinden yükselen ve bakıldığında sayısız gibi görünen mermer sütunlardan almıştır.
[Yerebatan Sarnıcı’nın bulunduğu alanda daha evvel bir Bazilika bulunması sebebi ile buraya Bazilika Sarnıcı da dendiğini biliyor muydunuz?]
Yaptırılma Amacı ve Süreci
Bu sarnıç, Büyük Saray’ın su ihtiyacını karşılamak için tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Yapım aşamasında yaklaşık 7000 kölenin çalışmıştır. Su; şehre tam 19 kilometre uzaklıktaki Belgrad Ormanları’nda bulunan Eğrikapı Su Taksim Merkezi’ne uzanan ve İmparator Valens’in 971 yılında yaptırmış olduğu 116 metrelik 2 kemer tarafından ulaştırılmıştır.
Sarnıcın Fiziksel Özellikleri
140 metre uzunluğunda ve 70 metre genişliğinde dikdörtgen bir alan kaplayan devasa bir yapıdır; toplam 9800 m2 alana kurulmuştur, yaklaşık 100.000 ton su depolama kapasitesine sahiptir. Sarnıca 52 basamaklı taş merdivenden inilir. Yüksekliği 9 metreyi bulan 336 sütunun aralarında 4.80 metre boşluk ile 28 sütun içeren 12 sıra sütun mevcuttur. Her sütunun başlığı farklı özellik taşımakta olup bunlardan 98 tanesi Corint (korint) üslubunu bir diğer bölümü ise Dor üslubunu yansıtmaktadır. *
[Yunan mimarisinde 3 temel sütun nizamı vardır. Bunlar; Dor, İon ve Korint’tir. Dor; aşağıdan yukarıya doğru incelen sütunun gövdesinde bıçak yüzeyini andıran keskin yivlerin yer aldığı, masif görüntüsü olan ve başlığı çanak şeklinde yuvarlak yastıkların üzerinde yer alan abakuslardan meydana gelen nizamdır. İon; zarif formlu, gövdesi ince ve uzun, başlıkları süslü ve her iki yanında volütler bulunduran, kaide üzerinde yer alan nizamdır. Corint (Korint) ise kimi Yunan tapınaklarında olduğu gibi Roma mimarisi ile birleştirilen, Kompozit (karma) başlıkları olan, Dor ve İon tarzına nazaran daha ince işlemeli, kıvrımlı ve dört bir yanında başlık bulunan, süsleme ögesi olarak kenger yaprağına yer verilen nizamdır.]
Sarnıcın Gizemli Yüzü: Medusa Başı
Sarnıçta, kuzeybatı köşesinde bulunan iki sütuna kaide olarak kullanılan iki Medusa Başı, Roma Dönemi heykel sanatçılarının eşsiz şaheserleri olup, ziyaretçilerin en çok ilgisini çeken yapı olarak kabul edilmektedir.
Medusa Başı’nın Sarnıca hangi yapıdan alındığı bilinmemekle beraber araştırmacıların çoğu sarnıcın inşası esnasında salt sütun kaidesi olması amacı ile getirilmiş olduğunu düşünmektedir.
Efsaneleri ile Medusa Başı
Yılan Başlı, Koruması Medusa: Yunan Mitolojisi’nde yer alan bir efsaneye göre yeraltı dünyasının dişi canavarı olan üç Gorgona’ dan (üç kız kardeşten) biri olan Medusa; yılan başlıdır. Kendisine bakanları taşa çevirme gücüne sahip olan Medusa’nın bu özelliğinden dolayı büyük yapıları korumak için Gorgona resim ve heykelleri kullanılmış ve sarnıca da bu sebeple Medusa Başı konmuştur.
Güzeller Güzeli Medusa: Efsanelerin içinde en ünlüsü olan bu rivayete göre, Medusa, kömür gibi siyah gözleri, uzun mu uzun saçları ile antik çağların en güzel kadınlarından biridir. Perseus (Zeus’un oğlu) ile büyülü bir aşk yaşayan Medusa, kendisini kıskanan Athena tarafından sonsuz bir lanete mahkum edilmiştir. Bu lanet yüzünden eşsiz güzelliğini yavaş yavaş kaybeden Medusa’nın uzun mu uzun saçları yılana dönüşürken, bakışları da ona bakmaya cesaret eden tüm erkekleri taşa çevirecek güç kazanmıştır.
[Üzeri çeşitli oymalar ve kabartmalar ile donatılmış olan sütunlarda bulunan gözyaşlı şeklindeki desenlerin, bu sütun yapının inşası esnasında yaşamına veda eden tüm köleleri temsil ettiğine dair bir inanç olduğunu biliyor muydunuz?]
Nasıl Gidilir?
Bizans mimarisine ait İstanbul’un en özel tarihi yapılarından biri olan sarnıç, Sultanahmet Meydanı’nda yer almaktadır. Ayasofya Müzesi ve Sultanahmet Camii arasında bulunan sarnıca ulaşmak için en çok tercih edilen, en hızlı yol Kabataş- Zeytinburnu tramvayıdır.
Sarnıcı her gün 09.00 – 17.30 saatleri arasında ziyaret edebilirsiniz. (Bayramların ilk günlerinde öğlen 13.00’da açılmaktadır.)
Giriş ücreti öğrenciler için 5 TL, yetişkinler için 10 TL olup Kültür Bakanlığı’na bağlı olmaması sebebi ile sarnıç MüzeKart ile giriş kabul etmemektedir.
Kaynak: yerebatan.com